Dziury, luki i koniec drogi przed COP28: Działacze i eksperci reagują na porozumienie szczytu klimatycznego ONZ w Dubaju.
Na COP28 uzgodniono porozumienie sygnalizujące „początek końca” paliw kopalnych.
Co ciekawe, po raz pierwszy szczyt klimatyczny ONZ zakończył się wezwaniem do zajęcia się główną przyczyną kryzysu klimatycznego.
Z tego powodu prezydencja COP28 w Dubaju nazywa tę sytuację „historyczną”. W pewnym sensie nie można temu zapobiec, biorąc pod uwagę krytyczny moment, w którym znajduje się świat, w obliczu globalnego ocieplenia o 1,2°C i nasilających się katastrof klimatycznych.
Jednak eksperci COP i eksperci ds. klimatu są bardzo podzieleni co do tego, w jakim kierunku zmierza porozumienie i jak szybko. Tutaj przedstawiamy niektóre z najbardziej świadomych reakcji na kluczowe kwestie.
1. Co porozumienie COP28 mówi na temat paliw kopalnych?
Wydawało się, że w pewnym momencie może się to nie udać, ale COP28 osiągnął cel, do którego zmierzają COP: zestaw decyzji prawnych uzgodnionych przez wszystkie strony w ramach Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC).
Dzięki jednemu kluczowemu tekstowi – funduszowi strat i szkód – uzgodnionemu na samym początku szczytu, wydarzenie zostało zdominowane przez dyskusje na temat paliw kopalnych.
W szczególności skupiono się na tym, jak tekst globalnego przeglądu opisze przyszłość paliw kopalnych. To pierwsze globalne podsumowanie stanowi odpowiedź na Porozumienie paryskie – prawdziwie historyczne porozumienie zawarte w 2015 r. mające na celu ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C – i określa, w jaki sposób kraje osiągną ten cel, do którego obecnie daleko im.
Tekst uzgodniony dzisiaj w Dubaju: „uznaje potrzebę głębokich, szybkich i trwałych redukcji emisji gazów cieplarnianych zgodnie ze ścieżką 1,5°C i wzywa Strony do wniesienia wkładu w następujące globalne wysiłki, w sposób określony na poziomie krajowym, biorąc pod uwagę Porozumienie paryskie oraz ich różne krajowe okoliczności, ścieżki i podejścia…”
W odniesieniu do paliw kopalnych wzywa kraje do: „(odchodzenia) od paliw kopalnych w systemach energetycznych w sprawiedliwy, uporządkowany i sprawiedliwy sposób, przyspieszając działania w tej krytycznej dekadzie, tak aby osiągnąć zero netto do 2050 r. zgodnie z nauka”.
Eksperci COP zastanawiają się nad każdym słowem w tej sprawie. Od słabego języka „wezwania” do „odchodzenia” – co jest dalekie od początkowej opcji wycofywania, jakiej oczekiwali działacze – i zalecanych ram czasowych.
2. Co porozumienie COP28 oznacza dla paliw kopalnych?
Wysyła to mocny sygnał dla przemysłu i inwestorów, że kończy się czas dla ropy i gazu, a także węgla, którego wygaszanie miało zostać wycofywane na COP26 w Glasgow.
Wielcy producenci ropy, jak Arabia Saudyjska, walczyli, aby pozbyć się opcji wycofywania, które pojawiły się we wcześniejszych wersjach tekstu. Gospodarki wschodzące sprzeciwiały się natomiast stopniowemu wycofywaniu się z paliw kopalnych, o które można by ich poprosić bez odpowiedniego wsparcia finansowego w celu odchodzenia od paliw kopalnych.
Nagłówki gazet na całym świecie będą dziś informować, że odchodzimy od paliw kopalnych. „W końcu nadajemy imię słoniowi w pokoju. Dżin nigdy nie wróci do butelki. Przyszłe COP jeszcze bardziej przykręcą śrubę w sprawie brudnej energii” – mówi Mohamed Adow, dyrektor Power Shift Africa.
„Instytucje finansowe i inwestorzy nie powinni mieć złudzeń” – mówi Mark Campanale, założyciel i dyrektor Carbon Tracker.
„Setki miliardów zainwestowane w rozwój paliw kopalnych wydają się znacznie bardziej ryzykowne. W związku z tą COP i dynamiką, jaką ona wygeneruje, prawdopodobieństwo osieroconych zasobów kopalnych jest obecnie bardziej, a nie mniej prawdopodobne”.
Jednakże działacze wskazują na „luki” pozostawione w branży – takie jak niesprawdzona technologia wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS), o której mowa w tekście – oraz „dziury” na przyszłej drodze.
3. A co z odnawialnymi źródłami energii?
W tej samej sekcji tekst globalnego podsumowania wzywa do „Potrojenia zdolności w zakresie energii odnawialnej na całym świecie i podwojenia światowego średniego rocznego tempa poprawy efektywności energetycznej do roku 2030”.
Zdaniem ekspertów ds. energetyki, to duża wygrana. „Po raz pierwszy świat dostrzegł skalę ambicji wymaganych w tej dekadzie, aby zbudować nowy system czystej energii” – mówi Dave Jones z zespołu doradców ds. czystej energii Ember.
„Odnawialne źródła energii i efektywność muszą teraz znajdować się na pierwszym miejscu każdego planu w zakresie energii i klimatu. Razem stanowią one największe pojedyncze działania, które mogą zapewnić szybkie ograniczenie zużycia paliw kopalnych w tej dekadzie”.
Dyrektor generalny Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA) Francesco La Camera nazywa wynik „monumentalnym” i „najbardziej realistyczną korektą kursu w celu pilnego przyspieszenia globalnej transformacji energetycznej”.
4. Co COP28 zrobiła dla finansowania działań związanych ze zmianą klimatu?
U podstaw działań klimatycznych leży potrzeba odpowiedniego ich finansowania – przy czym środki finansowe pomogą krajom rozwijającym się w transformacji; pomoc krajom bezbronnym w przystosowaniu się do zmiany klimatu; i pomóc im odzyskać siły, gdy uderzy w śmiercionośny sposób.
W finansowaniu adaptacji występuje jedna z najbardziej rażących rozbieżności między tym, co jest potrzebne, a tym, co zostało zrealizowane. Ustanowiony na mocy Porozumienia paryskiego globalny cel w zakresie adaptacji (GGA) ma pomóc to zmienić. Podczas COP28 uzgodniono obecnie tekst mający na celu wprowadzenie tego w życie, ale język również został złagodzony.
Tam, gdzie projekt tekstu „wzywa strony będące krajami rozwiniętymi” do zapewnienia krajom rozwijającym się środków finansowych, w ostatecznej wersji czytamy, że „pilnie potrzebne jest „ciągłe i zwiększone wsparcie międzynarodowe” dla krajów rozwijających się.
Jednak niektórzy eksperci dopatrują się w tym również pozytywów. „Chociaż strony nie osiągnęły tak mocnych ram Globalnego Celu w zakresie Adaptacji, jak tego oczekiwały kraje podatne na zagrożenia, istnieje obecnie droga do poprawy działań adaptacyjnych, wyznaczając początek formalnie skoordynowanych globalnych wysiłków na rzecz adaptacji i odporności” – mówi Ana Mulio, badaczka E3G Alvareza.
„Strony muszą zaangażować się w tę drogę z najwyższą ambicją i solidarnością”.
Podsumowując dzisiejsze przełomowe osiągnięcia COP28, przewodniczący szczytu Al Jaber uwzględnił uruchomienie ponad 85 miliardów dolarów (78,8 miliarda euro) w postaci nowych zobowiązań finansowych we wszystkich obszarach klimatycznych.
Jednak, jak przyznał także krajom na zamykającej sesji plenarnej, „porozumienie jest tak dobre, jak jego wdrożenie”.
5. Co COP28 oznacza dla przyszłych COP?
Ludzie na całym świecie właśnie przeżyli najgorętszy rok w historii i coraz częściej szukają rzeczywistych działań, a wielu z nich jest sceptycznych co do możliwości osiągnięcia ich przez szczyt ONZ.
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, wielostronny proces UNFCCC – co oznacza, że wszyscy muszą się zgodzić – jest zarówno jego największą siłą, jak i słabością.
„Oczekiwania niektórych osób mogły być zbyt wysokie w stosunku do tego spotkania, ale taki wynik byłby nie do pomyślenia dwa lata temu, zwłaszcza podczas spotkania COP w petrostaju” – dodaje Adow. „To pokazuje, że nawet producenci ropy i gazu widzą, że zmierzamy w stronę świata wolnego od paliw kopalnych”.
Choć wielu znanych komentatorów z zadowoleniem przyjmuje postępy poczynione na COP28, Centrum Międzynarodowego Prawa Ochrony Środowiska (CIEL) określiło tę konferencję jako „porażkę spowodowaną paliwami kopalnymi”. „Potrzebujemy alternatywnych forów, aby zarządzać spadkiem zużycia paliw kopalnych, wolnych od wpływów tych, którzy czerpią z nich zyski” – mówi Nikki Reisch, dyrektor ds. programu klimatyczno-energetycznego CIEL.
Inni działacze sugerowali zastąpienie podejmowania decyzji w oparciu o konsensus głosowaniem. To może dyskusja na inny dzień. Na razie zostawiamy Was z ważnym przypomnieniem od Grety Thunberg – przypiętym na górze jej kanału na Twitterze/X przez dwa lata:
„Ludzie sprawujący władzę nie potrzebują konferencji, traktatów ani porozumień, aby rozpocząć prawdziwe działania klimatyczne. Mogą zacząć już dziś. Kiedy zbierze się wystarczająco dużo ludzi, nadejdą zmiany i będziemy mogli osiągnąć prawie wszystko. Zamiast więc szukać nadziei – zacznij ją tworzyć.”
