Ministrowie środowiska uzyskali kilka koncesji, zanim uzgodnili wspólne stanowisko w sprawie przepisów mających na celu zmniejszenie ilości wyrzucanych co roku materiałów opakowaniowych, co skłoniło holenderską Vivianne Heijnen do ostrzeżenia przed dalszym „rozwadnianiem”.
Rządy nalegały na różne ustępstwa, zanim uzgodniły wspólne stanowisko w sprawie przepisów mających na celu zmniejszenie ilości wyrzucanych co roku materiałów opakowaniowych, a holenderska minister środowiska Vivianne Heijnen ostrzegła, że jakiekolwiek dalsze „rozwadnianie” może opóźnić o lata wysiłki UE mające na celu powstrzymanie jednego z najszybszych zwiększające się strumienie odpadów.
„Jeśli teraz nie wyznaczymy jasnych i ambitnych celów, łańcuch opakowań o obiegu zamkniętym będzie się wstrzymywał przez co najmniej dekadę” – powiedziała Heijnen swoim rówieśnikom na posiedzeniu Rady UE w Brukseli w poniedziałek (18 grudnia), podczas którego ministrowie planowali uzgodnić mandat negocjacyjny przed przystąpieniem do ostatecznych rozmów z Parlamentem Europejskim.
Wytwarzanie odpadów opakowaniowych osiągnęło w 2021 r. rekordowy poziom wynoszący ponad 188 kilogramów rocznie na każdego obywatela UE, co stanowi prawie 11 kg więcej w porównaniu z rokiem poprzednim i odzwierciedla wzrost o ponad 20% od 2011 r.; jest to tendencja, która skłoniła Komisję Europejską do zaproponowania nowego oraz rozporządzenie w sprawie odpadów opakowaniowych, które stało się przedmiotem intensywnego lobbingu, nawet jak na standardy brukselskie.
Aby zapewnić porozumienie, obecna prezydencja w Radzie UE, Hiszpania, musiała wprowadzić różne poprawki, aby udobruchać grupę krajów pod przewodnictwem Włoch i Finlandii, które – jak donosił w zeszłym tygodniu TylkoGliwice – wzywały do wyrzucenia lub złagodzenia proponowanych celów w zakresie ponownego użycia, selektywnej zbiórki i recyklingu oraz ograniczeń dotyczących niektórych rodzajów opakowań jednorazowego użytku.
Komisja zaproponowała szereg celów mających na celu ograniczenie stosowania opakowań jednorazowych, na przykład wymagając, aby do końca dekady 20% filiżanek do kawy i innych pojemników na napoje napełnianych w punktach sprzedaży musiało być w formie nadającej się do ponownego użycia, a także z czego 10% pudeł i skrzyń wykorzystuje się do transportu towarów luzem.
Rada UE pragnie jednak klauzuli przeglądowej, która umożliwiałaby pięcioletnie opóźnienie, oraz ponownego przeglądu w 2034 r. wykonalności bardziej rygorystycznych celów na rok 2040 w oparciu o doświadczenia krajów w próbach dotrzymania pierwszego terminu. Poprawka wprowadzona w ostatniej chwili przez Niemcy umożliwiłaby przedsiębiorstwom „łączenie” swoich operacji w celu wspólnego osiągnięcia celów w zakresie ponownego użycia.
Pod naciskiem rządów, które wprowadziły już skuteczne systemy recyklingu, ministrowie zgodzili się na zwolnienie z wymogu wdrożenia krajowych systemów zwrotu kaucji dla każdego kraju, który zbiera już 78% butelek do recyklingu, w porównaniu z progiem 90% zaproponowanym przez Komisję a 85% zgodziło się z Parlamentem Europejskim.
Podczas publicznej dyskusji przed głosowaniem Finlandia z zadowoleniem przyjęła przywrócenie wyłączenia pudeł kartonowych z celu dotyczącego ponownego użycia opakowań transportowych, twierdząc, że zmniejszy to ryzyko przejścia na stosowanie ciężkich skrzyń plastikowych przynoszących efekt przeciwny do zamierzonego. Szwecja zgodziła się z tym: „Chcemy również uniknąć niepożądanego przejścia z opakowań papierowych w pełni nadających się do recyklingu i odnawialnych na rzecz tworzyw sztucznych kopalnych” – powiedział sekretarz stanu Daniel Westlén.
Propozycja spotkała się z intensywnym lobbowaniem ze strony różnych sektorów biznesowych. Producenci papieru skarżyli się, że cele w zakresie ponownego użycia w nieuczciwy sposób zachęcały do przechodzenia na tworzywa sztuczne, natomiast przemysł tworzyw sztucznych sprzeciwiał się zwolnieniom w przypadku tektury. Do obu dołączyły firmy fast food, które ostro sprzeciwiały się zakazowi stosowania jednorazowych opakowań i kartonów po żywności spożywanej w restauracjach.
Kompromis wynegocjowany przez Hiszpanię osłabia przepisy dotyczące „fast foodów” na oczywistą korzyść producentów papieru, ponieważ opakowania wykonane z „elastycznych materiałów innych niż tworzywa sztuczne” byłyby wyłączone. Stanowi to podstawę do gorącej debaty z posłami do Parlamentu Europejskiego, których mandat negocjacyjny całkowicie usuwa zakaz używania opakowań jednorazowych we własnym zakresie.
Pomimo różnych poprawek wprowadzonych przez Madryt w celu osiągnięcia porozumienia, główne cele pozostają niezmienne: rządy muszą zapewnić zmniejszenie ogólnej produkcji odpadów opakowaniowych o 5% do 2030 r., 10% do 2035 r. i 15% do 2040 r. oraz do końca dekady wszystkie opakowania będą musiały nadawać się do recyklingu. Komisarz UE ds. środowiska Virginijus Sinkevičius stwierdził, że stanowisko Rady „pozostaje zasadniczo spójne z zasadniczymi założeniami wniosku Komisji”.
Podobnie grupa kampanii Zero Waste Europe stwierdziła po ogłoszeniu porozumienia, że nawet w swojej rozwodnionej formie mandat Rady UE stanowi poprawę w stosunku do „zacofanego stanowiska” przyjętego przez parlament. Następnym krokiem będą negocjacje między delegatami rządu a eurodeputowanymi, którzy będą starali się wbić prawodawstwo w ostateczny kształt za zamkniętymi drzwiami.
Niemiecki eurodeputowany chrześcijańskich demokratów Peter Liese, lider środowiska centroprawicowej grupy EPP, stwierdził, że Rada nie posunęła się wystarczająco daleko, sprzeciwiając się „orgii zakazów” proponowanej przez Komisję, i wezwał rządy, aby stanęły po stronie parlamentu w sprzeciwie wobec zakazów przedmioty takie jak saszetki z cukrem. „Papier jest materiałem zrównoważonym i naprawdę mamy obecnie w Europie inne zmartwienia niż torby papierowe” – stwierdziła Liese.
Dania wezwała Belgię, która 1 stycznia obejmuje przewodnictwo w Radzie UE, aby nalegała na osiągnięcie ostatecznego porozumienia na długo przed czerwcowymi wyborami do Parlamentu Europejskiego, natomiast kilku ministrów oświadczyło, że popiera kompromis pomimo zastrzeżeń, chcąc szybko zamknąć sprawę.
