Słowenia podnosi wały przeciwpowodziowe i opłaty w ramach ogólnokrajowych wysiłków na rzecz uodpornienia się na ulewne opady deszczu i gwałtowne powodzie. Climate Now raportuje znad rzeki z prowadzonych prac i oferuje wgląd w najnowsze dane klimatyczne programu Copernicus.
Zanim zagłębimy się w słoweński plan odporności na powodzie, przejrzyjmy najnowsze dane z usługi Copernicus Climate Change Service, które potwierdzają, że rok 2023 był rzeczywiście najcieplejszym rokiem w historii. W ciągu ostatnich 12 miesięcy temperatura była o prawie 1,5 stopnia Celsjusza wyższa od średniej przedindustrialnej z lat 1850–1900.
Wyższe temperatury przypisuje się kilku czynnikom – głównie większej emisji gazów cieplarnianych, cieplejszym oceanom i niższemu stężeniu lodu morskiego.
Mieliśmy również najcieplejszy grudzień w historii, z temperaturami o ponad 0,8 stopnia Celsjusza wyższymi od średniej z lat 1991–2020. W Europie było znacznie chłodniej niż przeciętnie od Skandynawii po Rosję, a następnie niezwykle ciepło od Irlandii po Morze Czarne. Grudzień był dla wielu z nas mokry, z serią burz w Europie Zachodniej, Środkowej i Wschodniej.
Słowenia buduje odporność na ulewne deszcze
„Ponad dwie trzecie całego kraju zostało natychmiast zalane” – wspomina Neža Kodre, dyrektor Słoweńskiej Agencji Wodnej, wspominając niszczycielskie skutki ulewnych opadów w sierpniu zeszłego roku.
Sześć miesięcy później kraj jest w trakcie poważnych działań adaptacyjnych po gwałtownej powodzi, których celem jest uczynienie Słowenii znacznie bardziej odporną na intensywne opady deszczu związane ze zmianami klimatycznymi.
Wzdłuż cieków wodnych w całej Słowenii znajduje się 250 aktywnych miejsc, w których ogromne ciężarówki i koparki pracują przy budowie jazów, poszerzaniu brzegów rzek i podnoszeniu nasypów. Prace zakończono już w ponad 700 innych podobnych lokalizacjach.
Na miejscu, które odwiedzamy, niedaleko miasta Kamnik, Kodre wyjaśnia plan: „Ustanawiamy podstawowy przepływ koryta rzeki, usuwając materiał. Jednocześnie przesunęliśmy nasyp, dając w ten sposób przestrzeń rzece”.
Rosnące temperatury mogą powodować wzrost poziomu rzek
Prawie wszyscy zostali dotknięci powodzią w sierpniu zeszłego roku – dotknęły one 183 z 212 gmin w Słowenii. Zeszłego lata w kraju odnotowano o 63% więcej opadów niż średnia.
To nie pierwszy raz, kiedy kraj boryka się z powodzią. W latach 2010 i 2014 w Lublanie doszło do niszczycielskich powodzi, które zniszczyły domy, szkoły i firmy.
Słoweńska ekspertka ds. pogody Tanja Cegnar ostrzega, że rosnące temperatury spowodowane zmianami klimatycznymi po prostu zwiększą ryzyko gwałtownych powodzi: „W przyszłości będziemy częściej doświadczać ulewnych opadów, zwłaszcza latem, kiedy powietrze jest ciepłe i dużo wilgoci powietrze.”
Na każdy stopień ocieplenia powietrze może pomieścić o 7% więcej wilgoci.
„Dlatego wkładamy wiele wysiłku w poprawę naszych ostrzeżeń powodziowych i ściśle współpracujemy z meteorologami i hydrologami, aby wydawać ostrzeżenia w odpowiednim czasie” – Cegnar mówi TylkoGliwice.
Rozwiązania przeciwpowodziowe dla różnych środowisk
W różnych częściach Słowenii stosowane są różne podejścia do przystosowania się do gwałtownych powodzi. W górze rzeki, w górskich potokach, instaluje się systemy wyłapujące ciężkie gałęzie i drzewa, zanim zdążą one uszkodzić budynki.
W mieście istnieje szereg rozwiązań. Na gęsto zabudowanych obszarach miejskich najlepszym rozwiązaniem jest podniesienie ścian nasypów rzecznych do poziomu znacznie przekraczającego wysokość powodzi trwającej 500 lat.
Na innych obszarach wzdłuż rzeki Gradaščica jest wystarczająco dużo miejsca, aby wykopać szersze koryto rzeki, aby chronić drzewa i spowolnić przepływ wody. Nazywa się to rozwiązaniem „opartym na naturze” i chociaż jego wdrożenie jest tańsze i wygląda lepiej dla lokalnych mieszkańców i gości, wymaga regularnej konserwacji.
„Konserwacja będzie konieczna co roku, powiedzmy nawet dwa razy w roku, w celu usunięcia nadmiernej roślinności, na przykład martwych drzew lub powalonych drzew, aby wszystko mogło naturalnie się zregenerować” – mówi inżynier ochrony przeciwpowodziowej Rok Fazarinc.
Adaptacja powodziowa w Słowenii jest kosztowna. Do tej pory rząd przeznaczył pół miliarda euro na pomoc mieszkańcom, przedsiębiorstwom i władzom lokalnym w opłaceniu sprzątania i renowacji, a znacznie więcej przeznaczono na finansowanie adaptacji.
Aby osiągnąć swoje cele, rząd podniósł tymczasowy pięcioletni podatek od aktywów bankowych w wysokości 0,2%, co powinno przynieść 100 mln euro rocznie. W tym samym okresie podniesiono także stawkę podatku dochodowego od osób prawnych z 19% do 22%, począwszy od 2024 r.
Minister stanu Boštjan Šefic będzie nadzorował remont infrastruktury i uzasadnia tę decyzję.
„Podwyżki podatków nigdy nie są mile widziane, ale wierzymy, że to inwestycja w przyszłość, także dla gospodarki. Bo konstrukcje, które są odporniejsze, dzięki czemu będziemy bezpieczniejsi przed powodziami i innymi zjawiskami naturalnymi, zaprocentują także znacznie później” – dodał. mówi.
Oprócz podatków pojawia się wyzwanie społeczne polegające na przekonaniu ludzi mieszkających wzdłuż strumieni i rzek, aby dostosowali swój sposób myślenia do nowej rzeczywistości związanej z ociepleniem klimatu, przed którą stoi kraj. Dyrektor agencji wodnej Kodre twierdzi, że jest to jeden z najbardziej czasochłonnych aspektów projektu.
„Ludzie nie chcą żadnych środków na swoim podwórku, nie chcą suchych zbiorników retencyjnych na swoim terenie. Jest zatem dużo pracy z udziałem społeczeństwa, różnych sektorów, co stanowi poważne wyzwanie” – uśmiecha się.
