Najostrzejsze limity zanieczyszczenia powietrza i dostęp obywateli do wymiaru sprawiedliwości to kluczowe aspekty porozumienia.
Podczas międzyinstytucjonalnych negocjacji w Brukseli prawodawcy osiągnęli porozumienie w sprawie dalszego ograniczenia zanieczyszczenia powietrza w UE i dostosowania norm jakości powietrza do standardów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), aby osiągnąć zerowy poziom zanieczyszczeń do 2050 r.
Porozumienie osiągnięte we wtorek wieczorem (20 lutego) w sprawie dyrektywy w sprawie jakości powietrza nastąpiło po kilku rundach spotkań technicznych pomiędzy Parlamentem Europejskim a Radą, ponieważ ta ostatnia zabiegała o większą elastyczność dla krajów UE chcących opóźniać wdrażanie norm jakości powietrza.
Rada wnioskowała o 10-letnią przerwę we wdrażaniu do 2040 r. w porównaniu z propozycją Komisji Europejskiej, która ustalała harmonogram ograniczenia zanieczyszczenia powietrza do 2030 r. Porozumienie zapewnia wyjątki dla regionów o określonych warunkach geograficznych lub w których ograniczenie zanieczyszczenia powietrza byłoby możliwe jedynie możliwe przy „znaczącym wpływie na istniejące domowe systemy grzewcze”.
Jednak warunki wymagane przez parlament, takie jak wymóg, aby kraje UE uwzględniały prognozy dotyczące jakości powietrza w swoich planach i planach działania w zakresie jakości powietrza do 2028 r., będą wymagały od rządów krajowych śledzenia postępów i udowadniania, że naruszenia limitów zanieczyszczeń są ograniczone do minimum. W przypadku cząstek stałych i dwutlenku azotu – dwóch substancji zanieczyszczających najbardziej szkodliwych dla zdrowia ludzkiego – w ramach porozumienia roczne wartości dopuszczalne zostaną zmniejszone o połowę.
Komisja będzie miała za zadanie dokonać przeglądu norm jakości powietrza do grudnia 2030 r., a następnie co najmniej co pięć lat.
Na mocy porozumienia obywatele i organizacje pozarządowe będą mogli kwestionować wdrażanie prawa w państwach członkowskich. Współprawodawcy zgodzili się, że obywatele wykazujący objawy związane z zanieczyszczeniem powietrza będą mieli lepszy dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Ponadto powinni mieć prawo do odszkodowania, jeżeli wykażą, że ich stan zdrowia ucierpiał w wyniku naruszenia nowych przepisów krajowych.
Sprawozdawca Parlamentu Europejskiego Javi López (Hiszpania/S&D), który kierował negocjacjami parlamentarnymi, nazwał porozumienie „ważnym krokiem” naprzód.
Alain Maron, minister brukselskiego rządu odpowiedzialny za środowisko oraz w imieniu belgijskiej prezydencji UE, powiedział, że nowe przepisy „drastycznie poprawią” jakość powietrza i rozwiążą problem zanieczyszczenia powietrza.
Anne Stauffer, zastępca dyrektora organizacji pozarządowej Sojuszu na rzecz Zdrowia i Środowiska (HEAL), stwierdziła, że pakiet ma „ogromny potencjał” w zakresie poprawy życia ludzi, zapobiegania chorobom i osiągnięcia oszczędności ekonomicznych, mimo że nie jest w pełni zgodny z zaleceniami naukowymi.
„Czyste powietrze dzięki ambitnej dyrektywie w sprawie jakości powietrza atmosferycznego jest kluczowym elementem zwalczania nierówności zdrowotnych w Europie – jest to akt prawny, który gwarantuje, że wszyscy w Europie, zwłaszcza osoby należące do społeczności bezbronnych i marginalizowanych, będą oddychać czystym powietrzem” – stwierdziła Milka Sokolovic, Dyrektor Generalny, Europejskie Sojusz na rzecz Zdrowia Publicznego.
Porozumienie musi jeszcze zostać przyjęte przez parlament i Radę, zanim wejdzie w życie, kiedy to kraje UE będą miały dwa lata na transpozycję projektu ustawy do prawa krajowego.
