Dlaczego Tadżykistan z większością muzułmańską zakazał noszenia hidżabu?

Zakaz noszenia chust w Tadżykistanie jest postrzegany jako odzwierciedlenie linii politycznej, jaką realizuje od 1997 roku rząd dożywotniego prezydenta Emomali Rahmona.

Rząd Tadżykistanu przyjął ustawę zakazującą noszenia hidżabu – najnowszy z szeregu 35 szeroko zakrojonych aktów prawnych związanych z religią, co rząd określił jako „ochronę narodowych wartości kulturowych” oraz „zapobieganie przesądom i ekstremizmowi”.

Ustawa, zatwierdzona w ubiegły czwartek przez izbę wyższą parlamentu Majlisi Milli, zabrania noszenia „obcej odzieży”, w tym hidżabu, czyli nakrycia głowy noszonego przez muzułmanki.

Zamiast tego zachęca się obywateli Tadżykistanu do noszenia tadżyckiego stroju narodowego.

Osoby naruszające prawo zostaną ukarane grzywną w wysokości od 7920 tadżyckich somoni (prawie 700 euro) w przypadku zwykłych obywateli, 54 000 somoni (4694 euro) w przypadku urzędników państwowych i 57 600 somoni (około 5000 euro) w przypadku osób religijnych.

Podobne przepisy przyjęte na początku tego miesiąca wpływają na kilka praktyk religijnych, takich jak wielowiekowa tradycja znana w Tadżykistanie jako „iydgardak”, zgodnie z którą dzieci chodzą od drzwi do drzwi, aby zbierać kieszonkowe w święta Eid.

Decyzję tę uznano za zaskakującą, ponieważ według ostatniego spisu ludności przeprowadzonego w 2020 r. w tym około 10-milionowym państwie Azji Środkowej w 96% dominują muzułmanie.

Jest to jednak odzwierciedleniem linii politycznej, jaką rząd realizuje od 1997 roku.

Zamiana meczetów w herbaciarnie

W Tadżykistanie rząd dożywotniego prezydenta Emomali Rahmona od dawna skupiał się na tym, co określają mianem ekstremizmu.

Po porozumieniu pokojowym kończącym pięcioletnią wojnę domową w 1997 r. Rahmon – sprawujący władzę od 1994 r. – po raz pierwszy znalazł sposób na współistnienie z opozycyjną Islamską Partią Odrodzenia Tadżykistanu (TIRP), której przyznano szereg koncesji.

Zgodnie z wynegocjowanym przez ONZ porozumieniem przedstawiciele proszariatu TIRP mieliby mieć 30% udziału w rządzie, a TIRP został uznany za pierwszą poradziecką partię polityczną w Azji Środkowej opartą na wartościach islamskich.

Jednak Rahmonowi udało się odsunąć od władzy TIRP, mimo że partia z czasem stała się bardziej świecka. W 2015 r. udało mu się następnie całkowicie zamknąć TIRP, uznając go za organizację terrorystyczną po tym, jak partia ta rzekomo wzięła udział w nieudanej próbie zamachu stanu, w której życie stracił generał Abdulhalim Nazarzoda, kluczowy urzędnik rządowy.

W międzyczasie zwrócił uwagę na to, co jego rząd określił jako „ekstremistyczne” wpływy wśród obywateli.

Po pierwszym zakazie noszenia hidżabu w instytucjach publicznych, w tym na uniwersytetach i budynkach rządowych, w 2009 r. reżim w Duszanbe forsował szereg formalnych i nieformalnych zasad, które miały uniemożliwić krajom sąsiadującym wywieranie wpływu, ale także wzmocnić kontrolę nad krajem.

Chociaż w Tadżykistanie nie ma prawnych ograniczeń dotyczących brody, z wielu raportów wynika, że ​​organy ścigania przymusowo goliły mężczyzn noszących krzaczaste brody, co jest postrzegane jako potencjalna oznaka czyichś ekstremistycznych poglądów religijnych.

Ustawa o odpowiedzialności rodzicielskiej, która weszła w życie w 2011 roku, penalizuje rodziców wysyłających swoje dzieci na naukę religii za granicę, a zgodnie z tą samą ustawą osobom poniżej 18 roku życia zabrania się wstępu do miejsc kultu bez pozwolenia.

W oświadczeniu Komisji ds. Religii Tadżykistanu z 2017 r. stwierdzono, że w ciągu zaledwie jednego roku zamknięto 1938 meczetów, a miejsca kultu zamieniono na przykład w herbaciarnie i centra medyczne.

Mówi się, że najnowszy zbiór przepisów został wprowadzony w kwietniu po śmiercionośnym ataku na ratusz Crocus w Moskwie. Według władz rosyjskich czterech spośród napastników schwytanych przez rosyjskie organy ścigania – uważanych za część chorasańskiego oddziału tak zwanego Państwa Islamskiego (ISIS-K) – miało paszporty Tadżykistanu.

Prezydent Rahmon, który oświadczył, że jego celem jest uczynienie Tadżykistanu „demokratycznym, suwerennym, opartym na prawie i świeckim” – cytując pierwsze zdanie konstytucji z 2016 r. – poradził ludziom, aby „kochali Boga (swoim) sercem”.

„Nie zapominajcie o własnej kulturze” – stwierdził.

Amerykańska Komisja ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej (USCIRF) w swoim raporcie z 2023 r. uznała Tadżykistan za „kraj wzbudzający szczególne obawy”.

Gdzie jeszcze hidżab jest zabroniony?

W Europie hidżab jest przedmiotem sporu w wielu krajach.

Holenderski skrajnie prawicowy polityk Geert Wilders – którego partia niedawno utworzyła rząd po bezprecedensowym zwycięstwie w wyborach powszechnych – od dawna proponuje zakaz noszenia hidżabu w ramach znacznie szerszego zestawu środków antyislamskich, w tym zakazu noszenia hidżabu święta księga, Koran i wszelka imigracja spoza Zachodu.

W 2004 r. Francja wprowadziła przepisy zabraniające noszenia „symboli lub ubrań, poprzez które uczniowie w widoczny sposób wyrażają swoją przynależność religijną”, w tym hidżabu, w publicznych szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich, ale nie na uniwersytetach.

Podobne prawo zostało przyjęte w Austrii w 2017 r., zakazujące noszenia chust w szkołach dla dzieci do 10 roku życia, a rodzicom grozi potencjalna kara w wysokości 440 euro, jeśli mimo to zdecydują się wysłać swoje dzieci do szkoły w hidżabie.

Od 2009 r. Włochy zakazały noszenia kostiumu kąpielowego przypominającego hidżab, zwanego również „burkini”, na swoich basenach i plażach. Kilka przypadków nałożenia na kobiety grzywny lub zakazu pływania lub opalania się w miejscach publicznych wywołało w ostatnich latach zamieszanie, szczególnie w kraju północ.

Ponadto w Niemczech, Belgii, Norwegii i Bułgarii obowiązują przepisy zabraniające noszenia części zakrywającej twarz, zwanych burkami, w szkołach i instytucjach publicznych.

Przeciwnicy takich przepisów utrzymują, że zakaz noszenia hidżabu, szczególnie w krajach świeckich, to pochyłość, która może w przyszłości spowodować pozbawienie europejskich społeczności muzułmańskich praw wyborczych.

Niektórzy po obu stronach argumentu twierdzą, że jest to kwestia praw kobiet: podczas gdy zwolennicy noszenia hidżabu i burki twierdzą, że ograniczają one kobietom wybór sposobu ubioru, inni, którzy są przeciwni zakazowi, uważają, że kobiety również powinny mieć prawo wyboru nosić, jeśli czują, że jest to część ich tożsamości.

W 2013 roku konserwatywny rząd Davida Camerona odrzucił wezwania do wprowadzenia zakazu noszenia burki w miejscach publicznych, stwierdzając, że „kobiety powinny mieć swobodę wyboru w co się ubrać”.

W Irlandii ówczesny premier Leo Varadkar również odrzucił możliwość wprowadzenia zakazu noszenia burek w 2018 r., mówiąc: „Nie zgadzam się z doktryną każdej religii lub koniecznie jakiejkolwiek religii, ale wierzę w wolność wyznania”.

Kilka krajów z większością muzułmańską zakazało noszenia burki i hidżabu w szkołach publicznych, uniwersytetach i budynkach rządowych, w tym Tunezja (od 1981 r., częściowo zniesiona w 2011 r.), Kosowo (od 2009 r.), Azerbejdżan (od 2010 r.), Kazachstan i Kirgistan.