Choć zakwity meduz mogą być problematyczne, naukowcy sądzą, że możliwe jest znalezienie zrównoważonego sposobu wykorzystania tego galaretowatego planktonu.
Kerteminde to urokliwe miasteczko portowe w środkowej Danii, z pięknym fiordem otoczonym polami, wzgórzami i lasami.
To raj dla zwierząt morskich, ale naukowcy z Uniwersytetu Południowej Danii (SDU) są zafascynowani jednym tajemniczym gatunkiem – meduzami.
Gatunek ten rozkwita tuż pod powierzchnią wody, do której wskakuje ta grupa naukowców. Podczas nurkowania z rurką obserwują meduzy i zbierają próbki.
Te meduzy nie są zbyt skąpe, ale ich biomasa w tym miejscu jest tak gęsta, że szkodzi innym gatunkom.
Ogromne zakwity meduz
Na całym świecie meduzy parzą turystów, zatykają sieci rybackie i blokują rurociągi.
Istnieją nawet obawy, że zastąpią one wszystkie inne gatunki morskie.
Jednak Jamileh Javidpour, która bada meduzy od ponad 20 lat, twierdzi, że nasza wiedza jest jeszcze za mała, aby móc formułować takie przewidywania.
„Istnieją apokaliptyczne scenariusze zakwitu meduz i są to historie częściowo prawdziwe, ponieważ obecność meduz może mieć wpływ na cały ekosystem” – wyjaśnia Jamileh Javidpour, adiunkt na Uniwersytecie Południowej Danii.
„Jednak zmiany w całej populacji wymagają pewnego rodzaju holistycznego spojrzenia — jaki jest wpływ innych populacji, które są połączone z tym graczem sieci pokarmowej? Potrzebujemy więc pewnego rodzaju adaptacyjnego spojrzenia na zakwit meduz, który wciąż nie istnieje”.
Po powrocie na łódź naukowcy badają właściwości wody i za pomocą podbieraka pobierają więcej próbek meduz.
Naukowcy monitorowali temperaturę wody, zasolenie i inne czynniki, aby lepiej zrozumieć przyczyny zakwitów meduz.
Rozkwit pośród nadmiernych połowów
Wydaje się, że meduzy rozwijają się dobrze dzięki nadmiernym połowom, które eliminują ich drapieżniki i konkurentów, a także dzięki ściekom rolniczym, które powodują ubytek tlenu w wodzie.
W odróżnieniu od innych gatunków meduzom nie przeszkadza niski poziom tlenu.
Choć zakwity meduz mogą być problematyczne, naukowcy sądzą, że możliwe jest znalezienie zrównoważonego sposobu wykorzystania tego galaretowatego planktonu.
Na przykład meduzy mogą stanowić alternatywne źródło kolagenu do kosmetyków. Są również świetne w wychwytywaniu mikroplastikowych cząsteczek, co może pomóc w czyszczeniu oceanów.
Jamileh Javidpour koordynowała projekt GoJelly, finansowany przez Unię Europejską. Projekt opracował metodę wykorzystania śluzu meduz, naturalnego lub syntetycznego, do filtrowania ścieków przed ich dotarciem do oceanu.
„Bardzo aktywnie pochłaniają cząsteczki, wychwytują je i pakują w biologiczny filtr śluzowy, aby się ich pozbyć” – mówi Javidpour.
„To jest wzór, którego możemy nauczyć się od natury i który pomoże nam znaleźć naturalne rozwiązania”.
Istnieje wiele możliwych zastosowań meduz morskich
W południowym regionie Apulia we Włoszech naukowcy z Instytutu Nauk o Produkcji Żywności w Lecce eksperymentują z wykorzystaniem meduz do produkcji nawozu roślinnego.
Zaczynają od zamrożonych meduz, a następnie wykorzystują suszenie próżniowe, aby zamienić je w biały proszek.
Oprócz soli proszek ten zawiera cenne aminokwasy, minerały i inne składniki odżywcze występujące w meduzach, które mogą być łatwo przyswajane przez rośliny.
Eksperymenty pokazują, że rośliny rosną lepiej na podłożu zawierającym składniki odżywcze pochodzące z meduz niż na podłożu zawierającym wyłącznie sole.
Zdaniem Stefanii De Domenico, badaczki żywności funkcjonalnej w CNR-ISPA, istnieje wyraźna różnica we wzroście roślin.
„Ta jest bardziej bujna w porównaniu do próbki kontrolnej, która ma takie samo stężenie soli, ale rośliny są tam znacznie bardziej zestresowane i dlatego suchsze”.
Eksperymenty z ludzkimi komórkami nowotworowymi
Meduzy mogą nawet pomóc w leczeniu chorób.
Choć badania są dopiero na bardzo wczesnym etapie, naukowcom udało się już odkryć w meduzach związki bioaktywne, które w warunkach eksperymentalnych mogą wywołać śmierć komórek raka piersi.
„Ekstrakty z tych meduz mają działanie antyproliferacyjne na hodowle komórek ludzkich. Zaobserwowaliśmy, że mogą one zmniejszyć proliferację komórek rakowych, nie wywierając jednocześnie wpływu na komórki nienowotworowe” – mówi Antonella Leone, starsza badaczka w CNR-ISPA.
Przygotowanie zupy rybnej z meduzami
A ponieważ meduzy często lądują w sieciach rybackich, dlaczego ich nie zjeść? W Azji jest to powszechna praktyka.
Ta restauracja w Lecce jest częścią europejskiego projektu eksplorującego meduzy jako żywność. Szef kuchni Fabiano Viva uważa, że miłośnicy owoców morza będą zachwyceni gotowanymi meduzami o intensywnym morskim smaku.
„Meduzy często nie są dobrze postrzegane, ponieważ mogą użądlić i zranić”, mówi Fabiano Viva. „Ludzie myślą, że mogą być również szkodliwe w jedzeniu. Obalmy ten mit: (niektóre) meduzy wcale nie są szkodliwe. W rzeczywistości są po prostu pyszne!”
Przepis zakłada wykorzystanie meduz w tradycyjnej śródziemnomorskiej zupie z owoców morza, ale szefowie kuchni widzą wiele innych sposobów na przygotowanie meduz.
„Ten można pokroić i dodać do sałatki, na przykład. Z tym możesz zrobić prawie wszystko — możesz wrzucić go do zupy, jak zrobiliśmy to dzisiaj, a nawet upiec”, wyjaśnia Viva.
Naukowcy pod przewodnictwem Antonelli Leone opracowali bezpieczną metodę konserwowania meduz bez użycia soli glinu, które są powszechne w Azji, ale uważane są za szkodliwe w Europie.
Zamiast tego proponują stosowanie soli wapnia, które są bezpieczne do spożycia i lepiej zachowują strukturę meduzy.
Naukowcy połączyli siły z szefami kuchni, aby stworzyć książkę kucharską z przepisami na meduzy. Ale zanim meduzy będą mogły być podawane publicznie, muszą zostać oficjalnie zatwierdzone jako żywność.
„Wymagane jest zezwolenie Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności, aby zapewnić, że dostarczamy konsumentom bezpieczny produkt. Ponadto musimy dokładnie zbadać cały proces, od połowu do przygotowania, aby zapewnić, że jest on bezpieczny i zrównoważony”.
Zrównoważony rozwój jest kluczem
Podczas gdy zakwity meduz w morzach takich jak Morze Śródziemne stają się coraz częstsze, naukowcy przestrzegają przed masowymi połowami tych różnorodnych gatunków.
Według dr Leone wciąż brakuje wiedzy na temat tych galaretowatych stworzeń i ich unikalnych cyklów życiowych.
Jednakże w morzach na całym świecie trwają badania i pobieranie próbek.
W międzyczasie wszelkie związki pozyskiwane z meduz wykorzystywane w przemyśle mogłyby być syntetyzowane lub wytwarzane przy użyciu zrównoważonych metod produkcji, takich jak akwakultura meduz.
Usunięcie zbyt dużej liczby meduz z naszych oceanów przed ich pełnym zrozumieniem może doprowadzić do zachwiania ich ekosystemu, co może przynieść środowisku morskiemu więcej szkody niż pożytku.
„Mam nadzieję, że będziemy mogli kontynuować dogłębne badanie tych organizmów w ich naturalnym środowisku. Jeśli istnieje możliwość wykorzystania jakiegokolwiek związku, który może być przydatny dla ludzi, musi to być zrobione w sposób zrównoważony” – mówi dr Leone.
Wielu ekspertów zgadza się, że najlepszym sposobem na utrzymanie zdrowia życia morskiego jest zajęcie się podstawowymi przyczynami jego problemów, takimi jak zmiana klimatu, zanieczyszczenie i nadmierne połowy.
A ponieważ meduzy są częścią ekosystemów morskich od 500 milionów lat, przy zachowaniu odpowiedniej równowagi zachowają należne im miejsce w naturalnej harmonii naszych oceanów.
