Z analizy kosztów i korzyści przeprowadzonej przez Komisję Europejską wynika, że prawie 3,5 miliarda euro pieniędzy UE zainwestowanych w rzeczywiste programy ochrony środowiska za pośrednictwem programu LIFE przyniosło dziesięciokrotny zwrot z inwestycji – co, jak twierdzą grupy ekologiczne, uzasadnia drastyczne zwiększenie wydatków.
Flagowy program ochrony środowiska UE przyczynił się do poprawy stanu ochrony 435 gatunków, a jednocześnie ograniczył emisję gazów cieplarnianych i tlenków azotu (NOx). W rezultacie uzyskano dziesięciokrotny zwrot z zainwestowanych 3,46 mld euro w ciągu siedmiu lat do 2020 r. — podała Komisja Europejska w przeglądzie ostatniego okresu budżetowego.
Program LIFE jest jedynym europejskim instrumentem, który bezpośrednio finansuje działania na rzecz ochrony środowiska w terenie. W latach 2014–2020 wsparto 1167 projektów, począwszy od „tradycyjnych” projektów, takich jak zwiększanie populacji sępów w górach między Grecją a Bułgarią, po wspieranie decydentów w przeprojektowaniu unijnego systemu handlu emisjami, który ustala limity emisji dwutlenku węgla przez przemysł.
Jak wynika z raportu opublikowanego w czwartek (1 sierpnia), zaoszczędzona energia stanowi równowartość średniego zużycia energii przez prawie milion europejskich gospodarstw domowych, a emisja dwutlenku węgla została ograniczona o 11,8 miliona ton rocznie, co odpowiada rocznej emisji netto Cypru.
Jak zauważył organ wykonawczy UE, roczna produkcja NOx, innego gazu cieplarnianego, który również wiąże się z chorobami układu oddechowego, została zmniejszona o około 152 000 ton – więcej niż Portugalia wyemitowała w 2019 r.
Relatywnie niewielka część środków została wykorzystana na współfinansowanie zakupu 3127 kilometrów kwadratowych ziemi za kwotę 83 mln euro, co przyczyniło się do rozszerzenia sieci obszarów chronionych Natura 2000, która według Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) do 2021 r. obejmowała około 18,6% powierzchni UE.
„Program LIFE przyczynił się do realizacji ogólnego celu, jakim jest przejście na gospodarkę przyjazną dla środowiska, która mądrze wykorzystuje zasoby, ogranicza emisję dwutlenku węgla i jest odporna na zmiany klimatyczne, a także chroni i poprawia stan środowiska” – podsumowano w raporcie.
W raporcie wskazano, że programowi udało się także osiągnąć cel, jakim była poprawa zarządzania środowiskiem (organizacje ekologiczne i Europejska Agencja Środowiska zgadzają się, że unijne przepisy dotyczące ochrony środowiska są generalnie dostosowane do celu, ale słabo wdrażane). Opracowano 383 programy mające na celu konkretnie rozwiązanie tego problemu.
Jak wynika z analizy organu wykonawczego UE, w ramach projektu przeszkolono i wyedukowano około 260 tys. osób, co pozwoliło zrealizować kolejny kluczowy cel, jakim jest umożliwienie obywatelom ochrony środowiska naturalnego.
Tycho Vandermaesen, szef strategii w Europejskim Biurze Polityki WWF, powiedział stacji TylkoGliwice, że analiza Komisji dodatkowo wzmacnia argumenty za tym, aby UE „znacznie zwiększyła” finansowanie ochrony przyrody i działań na rzecz klimatu, zauważając, że 0,3% budżetu UE przeznaczone na program LIFE w latach 2014–2020 stanowiło mniej niż jeden eurocent dziennie na obywatela UE.
Pilna potrzeba podjęcia konkretnych działań będzie wzrastać po przyjęciu w zeszłym miesiącu ustawy o odbudowie środowiska naturalnego (NRL), która wyznacza prawnie wiążące cele w zakresie odbudowy zdegradowanych ekosystemów. Jednocześnie zapotrzebowanie na dostępne fundusze może wzrosnąć po tym, jak ogarnięta wojną Ukraina przystąpiła do programu jako państwo spoza UE w 2022 r.
„Finansowanie niezwykle efektywnego i skutecznego programu LIFE powinno zostać zwiększone do ponad 1% budżetu UE, a jednocześnie należy utworzyć nowy Fundusz Odbudowy Przyrody, aby uporać się z szacowaną na 19 miliardów euro luką w finansowaniu różnorodności biologicznej do 2030 r., którą zidentyfikowała Komisja” – powiedział Vandermaesen.
Pięć największych organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony środowiska – WWF, BirdLife, Europejskie Biuro ds. Ochrony Środowiska, Euronatur i CEE Bankwatch – zaproponowało utworzenie takiego funduszu na początku tego tygodnia, stwierdzając, że potrzebowałby on rocznego budżetu w wysokości od 15 do 25 miliardów euro, aby wdrożyć NRL i skutecznie obsługiwać sieć Natura 2000.
Alokacja budżetowa na LIFE została zwiększona na obecny siedmioletni okres do 2027 r., ale tylko do 5,4 mld euro, czyli około 0,5% całości – jest to wynik kompromisu między rządami krajowymi a Parlamentem Europejskim, który chciał 7,3 mld euro. Propozycja wydatków Komisji na 2025 r., złożona w zeszłym miesiącu i jeszcze niezatwierdzona przez prawodawców, przewiduje alokację 771 mln euro na program.
