Część ekspertów uważa, że porozumienie oznacza złagodzenie napięć między Teheranem a Waszyngtonem.
Pięciu amerykańskich więźniów przetrzymywanych w Iranie wyleciało w poniedziałek z Teheranu, podali urzędnicy w ramach porozumienia, na mocy którego odmrożono irańskie aktywa o wartości prawie 6 miliardów dolarów.
Pomimo porozumienia prawie na pewno utrzymają się wysokie napięcia między USA a Iranem, które są uwikłane w różne spory, w tym dotyczące programu nuklearnego Teheranu. Iran twierdzi, że program jest pokojowy, ale obecnie wzbogaca uran do poziomu bardziej zaawansowanego niż kiedykolwiek w przypadku broni.
Planowana wymiana nastąpiła w związku z dużym nagromadzeniem wojsk amerykańskich w Zatoce Perskiej, w związku z możliwością wejścia na pokład i ochrony statków handlowych w Cieśninie Ormuz, przez którą przepływa 20% wszystkich dostaw ropy.
Dwie osoby, w tym starszy urzędnik administracji Bidena, powiedziały, że więźniowie opuścili Teheran w poniedziałek. Rozmawiali pod warunkiem zachowania anonimowości, ponieważ wymiana zdań była w toku.
Według urzędnika administracji Bidena oprócz pięciu uwolnionych Amerykanów wyleciało dwóch członków rodziny USA.
Dane śledzenia lotów wykazały, że samolot Qatar Airways startował z międzynarodowego lotniska Mehrabad w Teheranie, które w przeszłości było wykorzystywane do przesiadek. Na nagraniu opublikowanym przez irańskie media widać, jak kilku byłych więźniów wchodziło po schodach na pokład samolotu.
Samolot miał wylądować w Doha w Katarze. Tymczasem Nour News, strona internetowa uważana za pobliską irańskiego aparatu bezpieczeństwa, podała, że dwóch irańskich więźniów przybyło do Doha w celu wymiany.
Wcześniej rzecznik irańskiego ministerstwa spraw zagranicznych Nasser Kanaani powiedział, że wymiana nastąpi w poniedziałek, po tym jak prawie 6 miliardów dolarów w niegdyś zamrożonych irańskich aktywach dotarło do Kataru.
„Na szczęście zamrożone aktywa Iranu w Korei Południowej zostały uwolnione i, jeśli Bóg pozwoli, dzisiaj aktywa te zaczną być w pełni kontrolowane przez rząd i naród” – powiedział Kanaani.
„Jeśli chodzi o wymianę więźniów, nastąpi to dzisiaj i pięciu więźniów, obywateli Republiki Islamskiej, zostanie zwolnionych z więzień w USA” – dodał. „Pięciu uwięzionych obywateli, którzy przebywali w Iranie, zostanie przekazanych stronie amerykańskiej”.
Według doniesień uwolnieni obywatele USA to biznesmen Siamak Namazi, przetrzymywany przez prawie osiem lat w okrytym złą sławą teherańskim więzieniu Evin, oraz Emad Shargi, a także ekolog Morad Tahbaz, który posiada również obywatelstwo brytyjskie.
W transakcji pośredniczyła Doha, która według doniesień obejmowała dziewięć burzliwych rund rozmów.
Waszyngton twierdzi, że jego obywatele siedzieli w więzieniach z powodu bezpodstawnych zarzutów, wierząc, że Teheran chciał je wykorzystać jako dźwignię polityczną.
Rzecznik dyplomatyczny Iranu Nasser Kanani powiedział reporterom w Teheranie, że dwóch uwolnionych Irańczyków „wróci do Iranu, jeden uda się do kraju trzeciego, w którym mieszka jego rodzina, a dwóch ostatnich pozostanie” w USA.
Zamiana wywołała kontrowersje co do tego, co Teheran zrobi z funduszami i czy Waszyngton powinien nawiązać współpracę z reżimem.
W zeszłym roku irańskie służby bezpieczeństwa brutalnie stłumiły ruch protestacyjny, który został wywołany śmiercią Mahsy Aminiego w areszcie policyjnym.
Poniedziałkową wymianę więźniów ogłoszono 10 sierpnia, a pięciu obywateli USA zostało przeniesionych z więzienia do aresztu domowego z wyprzedzeniem na początku tego miesiąca.
Uwolniony biznesmen Namazi został aresztowany w Iranie w 2015 r., a w 2016 r. skazany na dziesięć lat więzienia za szpiegostwo.
Irańscy urzędnicy upierają się, że wydadzą niezamrożone fundusze na dowolny sposób. Źródła zaangażowane w transakcję twierdzą jednak, że pieniądze będą ściśle kontrolowane.
Niektórzy eksperci twierdzą, że porozumienie świadczy o złagodzeniu napięć między Iranem a Waszyngtonem, choć oba strony pozostają w sporze w sprawie irańskiej kwestii nuklearnej.
W 2022 r. w negocjacjach pod przewodnictwem Europy nie udało się ożywić porozumienia nuklearnego z Iranem z 2015 r., dogorywającego od czasu jednostronnego wycofania się Stanów Zjednoczonych w 2018 r. pod rządami prezydenta Donalda Trumpa.
Według The Economist reżim irański znajduje się pod rosnącą presją gospodarczą, a jego waluta straciła w ciągu ostatniej dekady ponad 90% wartości.
