Niger był postrzegany jako ostatni bastion demokracji w regionie Sahelu. Odsunięcie demokratycznie wybranego prezydenta jest poważnym ciosem dla wysiłków UE zmierzających do sprostania obosiecznemu wyzwaniu, jakim jest bezpieczeństwo i rozwój w regionie.
Podczas swojej wizyty w Nigrze na początku lipca, najwyższy dyplomata UE Josep Borrell opisał ten kraj jako kluczowego partnera UE w sercu Sahelu, półpustynnego regionu rozciągającego się z zachodu na wschód na południe od Sahary.
Zaledwie kilka tygodni później Niger stał się ostatnim kostką domina z rzędu państw, które wpadły w ręce wojskowych junt.
Unia Europejska i jej państwa członkowskie są największymi darczyńcami Sahelu w zakresie bezpieczeństwa i pomocy rozwojowej, mającej na celu pomoc regionowi w rozwiązywaniu wzajemnie powiązanych wyzwań związanych z konfliktami zbrojnymi, chronicznym ubóstwem i zagrożeniami terrorystycznymi, z których wszystkie są potęgowane przez podatność na zmiany klimatyczne.
Strategie UE nie zapobiegły jednak rozprzestrzenianiu się konfliktów w całym regionie. Od 2021 r. wojskowe zamachy stanu skutecznie obaliły rządy Burkina Faso, Mali i Gwinei. Ponieważ te państwa popierają teraz pucz w Nigrze, europejska strategia w regionie Sahelu może się załamać.
Wsparcie UE „rozdrobnione”
Od 2014 r. UE wydała szacunkowo 8 mld euro na bezpieczeństwo i pomoc humanitarną w regionie Sahelu. Przekazuje również fundusze za pośrednictwem Sojuszu Sahelu złożonego z 12 krajów, któremu obecnie przewodniczą Niemcy, który do tej pory wydał 22,97 mld euro na projekty współpracy. Państwa członkowskie mają również własne inicjatywy w regionie Sahelu, w tym misje wojskowe mające na celu powstrzymanie rozprzestrzeniających się grup dżihadystów.
Dziewięcioletnia francuska misja przeciwko powstańcom w Mali, która zakończyła się w zeszłym roku, została opisana jako przynosząca efekt przeciwny do zamierzonego, ze spiralą powstania terrorystycznego i gwałtownym spadkiem popularności Francji wśród Malijczyków w sondażach.
Ale Niger był uważany za bastion nadziei.
„Zachód postrzegał Niger jako udane partnerstwo wojskowe. Nigeryjscy specjaliści ds. ” powiedział Andrew Lebovich, pracownik naukowy w Instytucie Clingendael.
Aktorzy zachodni i unijni dopiero niedawno zdołali skoordynować działania.
„Współpraca między europejskimi aktorami stała się w ostatnich latach bardziej konstruktywna, ale im więcej jest aktorów, tym więcej zasobów jest związanych również po stronie partnera krajowego. Poza tym nie ma – strukturalnie – spójnego europejskiego przywództwa, a to powoduje skutki uboczne, które są nieuniknione” – powiedział TylkoGliwice Volker Hauck, starszy dyrektor Centrum ds. Stosunków Europa-Afryka.
„Na szczeblu politycznym nadal istnieją rozbieżności interesów, w tym między Brukselą a państwami członkowskimi” – dodał.
Zawieszenie funduszy potencjalnie katastrofalne
Zachodnie wsparcie budżetowe dla Nigru zostało zawieszone w odpowiedzi na zamach stanu, co grozi dalszym zubożeniem.
„Europa i Stany Zjednoczone przez lata zainwestowały znaczną kwotę pomocy wojskowej, kapitału politycznego oraz finansowania rozwoju i współpracy”, powiedział Lebovich, „Niger był zależny w około 45% od finansowania ze strony podmiotów międzynarodowych. , może to być katastrofalne dla Nigru i jego obywateli”.
Zastąpienie funduszy będzie trudne, ponieważ Bank Centralny Afryki Zachodniej wstrzymuje transakcje w Nigrze i zamraża aktywa.
„Jeśli są bardzo zdeterminowani, mogą znaleźć alternatywne sposoby zastąpienia swoich aktywów, ale destabilizacja całego kraju jest nieunikniona” – wyjaśnił Hauck.
Europejska „legitymacja” podważona
Wiele mocarstw światowych ma strategiczną, handlową obecność w regionie Sahelu, w tym Chiny i Turcja. Europa i Zachód rywalizują ze sobą w złożonej sieci obcych wpływów.
W ostatnich latach wzrosła obecność rosyjskich najemników, takich jak grupa Wagnera, szczególnie w Mali, mimo że Bamako wielokrotnie zaprzeczał ich obecności. Lider Wagnera, Jewgienij Prigożyn, wydawał się popierać zamach stanu w Nigrze w wiadomości głosowej opublikowanej w kanałach mediów społecznościowych w tym tygodniu.
Ponieważ zdolność Zachodu do wspierania Sahelu jest teraz jeszcze bardziej osłabiona, Europa stoi przed głębszym, leżącym u podstaw problemem legitymizacji.
„Niger był kluczem do europejskiej legitymacji w regionie: pokazał, że możliwe jest wspieranie partnerów zgodnych z wartościami i interesami UE w jednym z najbardziej złożonych regionów świata” – powiedział Hauck.
Skrzyżowanie dla migrantów
Miliony przymusowo przesiedlonych ludzi, nieszczelne granice i zorganizowane grupy przestępcze sprawiają, że Niger i szerszy Sahel są wygodnym korytarzem dla przemytników migrantów między Afryką Subsaharyjską a Maghrebem.
W 2022 r. konflikty doprowadziły ludność przymusowo przesiedloną w Sahelu do 4,1 mln osób, w porównaniu z 3,6 mln rok wcześniej. W odpowiedzi UE i Niger nawiązały partnerstwo operacyjne w celu zwalczania przemytu migrantów, które obejmowało porozumienie robocze z Frontexem, unijną agencją ds. granic.
Zdaniem Haucka rosnąca niestabilność i brak bezpieczeństwa mogą zwiększyć przepływy migracyjne, a osłabiona wpływowa pozycja UE może utrudnić jej wysiłki na rzecz współpracy z krajami Sahelu w celu ograniczenia działalności nielegalnych przemytników migrantów.
Niepewna przyszłość Nigru
Podczas gdy zamach stanu w Nigrze zaalarmował społeczność międzynarodową, nowo ogłoszeni przywódcy jak dotąd rozpowszechniali obraz stabilności. Ale ponieważ blok krajów afrykańskich ECOWAS grozi użyciem siły, przyszłość Nigru wisi na włosku.
Europejskie wysiłki na rzecz wsparcia Nigru w ograniczaniu terroryzmu, walce z ubóstwem i przygotowaniach na zagrożenia związane z klimatem również są poważnie osłabiane. Eksperci uważają, że w kraju tak bardzo uzależnionym od pomocy zagranicznej, któremu grozi trwałe odcięcie, obywatele jako pierwsi odczują dotkliwe konsekwencje.
