Ostatni kraj nordycki, który dołączył do sojuszu, wciąż czeka, aż Turcja i Węgry otworzą mu drogę.
Szwecja zbliżyła się do przystąpienia do NATO we wtorek po tym, jak Komisja Spraw Zagranicznych tureckiego parlamentu zazieleniła jej przystąpienie do sojuszu wojskowego.
Wydaje się, że po 19 miesiącach odmowy szerszy parlament będzie głosował w tej sprawie w nowym roku. Posłowie mają wrócić z przerwy 15 stycznia.
Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan podczas lipcowego szczytu NATO wycofał swój sprzeciw wobec członkostwa Szwecji.
Jednak przesłanie projektu ustawy do parlamentu do ratyfikacji zajęło mu kilka miesięcy, a wydanie przez komisję parlamentarną tygodni.
Szwecja i Finlandia starały się o członkostwo w NATO w obliczu zwiększonych obaw dotyczących bezpieczeństwa po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r.
Przez dziesięciolecia byli formalnie neutralni, chociaż byli blisko powiązani z sojuszem wojskowym pod przewodnictwem USA.
Finlandia została 31. członkiem NATO na początku tego roku, po ratyfikowaniu jej oferty przez parlament Turcji.
Dlaczego opóźnienie?
Sprzeciw Turcji wobec członkostwa Szwecji w NATO wynikał z jej przekonania, że kraj nordycki okazał się zbyt łagodny wobec zwolenników kurdyjskich bojowników i innych ugrupowań w Szwecji, które Ankara postrzega jako zagrożenie dla bezpieczeństwa.
Należą do nich osoby powiązane z Partią Pracujących Kurdystanu (PKK), która od 39 lat prowadzi powstanie w Turcji, oraz osoby mające rzekome powiązania z próbą zamachu stanu przeciwko Erdoğanowi w 2016 roku. Inni są krytykami tureckiego przywódcy.
Niektórzy obserwatorzy ostrzegali, że ugięcie się pod żądaniami Ankary może podważyć suwerenność Szwecji, a także prawa osób, których Erdoğan chce ekstradycji do Turcji.
Turcja, Szwecja i Finlandia osiągnęły w zeszłym roku porozumienie w sprawie rozwiązania problemów Ankary związanych z bezpieczeństwem, a Sztokholm podjął następnie kroki w celu zaostrzenia swoich przepisów antyterrorystycznych, narażając wspieranie organizacji ekstremistycznych na karę do ośmiu lat więzienia.
Jednak seria antytureckich i antyislamskich protestów w Sztokholmie, z których część obejmowała spalenie Koranu, rozgniewała rząd Erdoğana i turecką opinię publiczną.
Choć demonstracje zostały potępione przez szwedzki rząd, Turcja skrytykowała Szwecję – w której obowiązują surowe przepisy chroniące wolność słowa – za pozwalanie na przejawy nastrojów antymuzułmańskich.
Co się zmieniło?
Podczas gdy Szwecja zaostrzyła swoje przepisy antyterrorystyczne, aby rozwiać obawy Ankary dotyczące bezpieczeństwa, NATO zgodziło się na powołanie specjalnego koordynatora ds. przeciwdziałania terroryzmowi i mianowało na to stanowisko zastępcę sekretarza generalnego Toma Goffusa.
Sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg powiedział na lipcowym szczycie sojuszu, że Szwecja zgodziła się „aktywnie wspierać wysiłki na rzecz ożywienia procesu przystąpienia Turcji do UE”.
Sztokholm ogłosił, że będzie dążył do ulepszonych ustaleń celnych i podejmie kroki w celu wprowadzenia ruchu bezwizowego dla obywateli Turcji w Europie.
Rozmowy o członkostwie Turcji w UE utknęły w martwym punkcie w 2018 r. z powodu odstępstw w demokracji w tym kraju i słabych wyników w zakresie praw człowieka.
Na początku tego miesiąca Erdoğan otwarcie powiązał członkostwo Szwecji w NATO z wysiłkami Ankary zmierzającymi do zakupu amerykańskich myśliwców F-16. Wezwał także Kanadę i innych sojuszników z NATO do zniesienia embarga na broń nałożonego na Turcję.
Niektóre państwa zachodnie zakazały eksportu broni do Turcji w 2019 r. w związku z wtargnięciem Turcji do północnej Syrii przeciwko bojówkom kurdyjskim.
Podczas wtorkowej debaty w komisji parlamentarnej poseł opozycji Oguz Kaan Salici kwestionował to, czy rząd otrzymał zapewnienia ze strony Stanów Zjednoczonych dotyczące sprzedaży F-16.
Administracja prezydenta USA Joe Bidena popiera prośbę Turcji o F-16, ale wielu członków Kongresu USA zdecydowanie sprzeciwia się sprzedaży broni Turcji, która chce kupić 40 nowych myśliwców F-16 i zestawy modernizacyjne dla swojej istniejącej floty.
Co się potem dzieje?
Zatwierdzenie przez komisję parlamentarną otwiera drogę do debaty i ratyfikacji protokołu akcesyjnego Szwecji przez Zgromadzenie Ogólne. Aby umowa weszła w życie, musiałaby zostać podpisana przez Erdoğana.
Nie było jasne, kiedy całe zgromadzenie będzie debatować nad ustawą.
Rządząca partia AK Erdoğana i jej sojusznicy mają większość w 600-osobowym parlamencie.
Jednak turecki prezydent powiedział, że decyzja należy do prawodawców. Nacjonalistyczni sojusznicy jego partii rządzącej pozostają zaniepokojeni członkostwem Szwecji i oskarżają członków NATO o obojętność wobec zagrożenia PKK dla Turcji.
W tym tygodniu kurdyjscy bojownicy próbowali przedostać się do tureckiej bazy w północnym Iraku, zabijając 12 żołnierzy w ciągu dwóch dni starć.
Partie islamistyczne, sfrustrowane tym, co postrzegają jako milczenie narodów Zachodu wobec działań wojskowych Izraela w Gazie, mogą głosować przeciwko ustawie.
Czynnik węgierski
Węgry, jedyny kraj, który NATO wstrzymuje się od Szwecji, nie ogłosiły, kiedy może nastąpić ratyfikacja tego kraju.
Rządząca na Węgrzech partia Fidesz – kierowana przez populistycznego premiera Viktora Orbána, powszechnie uważanego za jednego z jedynych sojuszników rosyjskiego prezydenta Władimira Putina w UE – od lipca 2022 r. wstrzymuje szwedzkie starania o NATO, zarzucając, że szwedzcy politycy opowiadali „rażące kłamstwa” na temat stan demokracji węgierskiej.
Jednak ani Orbán, ani jego wyżsi urzędnicy nie wskazali, jakiego rodzaju zadośćuczynienia żądają od Sztokholmu, aby rozwiać swoje zastrzeżenia w związku z przystąpieniem Szwecji do sojuszu wojskowego.
Niektórzy krytycy zarzucają, że Węgry wykorzystują swoje potencjalne prawo weta w sprawie przystąpienia Szwecji do UE jako narzędzie do wywarcia nacisku na ustępstwa Unii Europejskiej, która zamroziła miliardowe fundusze dla Budapesztu w związku z obawami dotyczącymi praw mniejszości i praworządności.
Węgierscy urzędnicy wielokrotnie powtarzali, że ich kraj nie będzie ostatnim członkiem NATO, który poprze ofertę Szwecji. Jednak dążenie Ankary do ratyfikacji sugeruje, że czas na dalsze opóźnienia może dobiegać końca.
Część polityków opozycji na Węgrzech – opowiadających się za natychmiastowym zatwierdzeniem propozycji Szwecji – uważa, że partia Orbána podąża za harmonogramem Ankary i zagłosuje za przyjęciem, gdy stanie się jasne, że Turcja wkrótce zrobi to samo.
