Różne kamienie milowe uzgodnione dotychczas na COP28 to dalekie od wszystkiego, czego potrzebujemy – odegrają jednak kluczową rolę w przerzuceniu rynków energii na nowy bieg, przy założeniu, że upadek ery ropy naftowej można przyspieszyć lub opóźnić, ale jest to ostatecznie nie do zatrzymania, pisze dr Nafeez Ahmed.
Szef ONZ Antonio Guterres powiedział, że jeśli COP28 nie osiągnie konsensusu w sprawie stopniowego wycofywania paliw kopalnych, nie będzie to sukces.
Jego komentarze pojawiły się, gdy Arabia Saudyjska odrzuciła stanowisko prezydencji Zjednoczonych Emiratów Arabskich podczas COP28 w sprawie „stopniowego wycofywania” paliw kopalnych – czemu sprzeciwiali się także inni główni producenci ropy z OPEC, w tym Iran i Irak, a także Chiny, Indie i Rosja.
Tymczasem pozornie po drugiej stronie znajdują się rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i UE, które obecnie sygnalizują swoje poparcie dla wycofywania paliw kopalnych.
Jednak ta pozornie niemożliwa do pogodzenia dychotomia uwypukla zasadniczy błąd w debacie.
Nie możemy wycofywać się z paliw kopalnych bez wprowadzenia nowego systemu energetycznego. A to wymaga zaangażowania się w ciężką pracę nad zmianą naszych własnych systemów energetycznych tu i teraz.
Prosta sprzeczność w sercu niepowodzenia
Przełomowy cel, jakim jest potrojenie produkcji energii odnawialnej na całym świecie do 2030 r., nie wystarczy, aby zastąpić cały światowy system paliw kopalnych, ale jedynie pokryć znaczną część zapotrzebowania na ropę naftową.
Wielu ekspertów zapomniało, że bez jasnego harmonogramu przejścia na w 100% nowy system czystej energii nie da się uzasadnić zobowiązania się do podobnego harmonogramu demontażu istniejącego systemu.
Ta prosta sprzeczność leży u podstaw niepowodzenia światowego ruchu żądającego wycofywania paliw kopalnych, który zdołał przekonać na COP28 198 rządów – zwłaszcza 98 z nich to producenci ropy, z których połowa to oczywiście kraje rozwijające się. Ukazuje także daremność obecnego podejścia.
Prosty fakt jest taki, że aby całkowicie wycofać paliwa kopalne, świat musi całkowicie przestać je kupować.
A to oznacza zobowiązanie się do zbudowania zupełnie nowych, w 100% postemisyjnych systemów energetycznych i gospodarczych: nikt żądający wycofywania nie podjął tak niezbędnych zobowiązań.
Mówienie jednego i robienie drugiego
Przeciwnie, niektórzy z najgłośniejszych zwolenników wycofywania są największymi konsumentami ropy. John Kerry – specjalny wysłannik prezydenta USA Joe Bidena ds. zmian klimatycznych – poparł wycofywanie paliw kopalnych. Jednak Stany Zjednoczone pozostają największym konsumentem i producentem ropy na świecie.
Niemcy popierają wycofywanie ropy na COP28, ale w międzyczasie są 11. największym konsumentem ropy na świecie. Francja i Wielka Brytania również podążyły za trendem wycofywania ropy, mimo że zajmują 14. i 15. miejsce na liście największych nabywców ropy na świecie.
Koncerny naftowe w USA i Europie planują jedne z największych inwestycji w ropę i gaz, a ich rządy na COP28 wypowiadają się na temat wycofywania się z nich. Natomiast Stany Zjednoczone, Niemcy, Włochy, Holandia i Szwajcaria wydają miliardy w postaci dotacji publicznych na wspieranie projektów kopalnych za granicą.
Co gorsza, mimo że rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i UE najgłośniej opowiadały się za stopniowym wycofywaniem, nie zgodziły się na przerzucenie ogromnej skali finansowania działań związanych ze zmianą klimatu potrzebnego, aby wesprzeć biedniejsze kraje w przejściu od ropy, gazu i węgla do nowych systemów energetycznych .
Zamiast odblokować biliony, Waszyngton blokuje finansowanie adaptacji dla najsłabszych na świecie.
Czy istnieje złoty środek?
Nie oznacza to jednak, że wszystko stracone i szef ONZ nie ma racji, sugerując, że COP28 zakończy się porażką bez porozumienia w sprawie stopniowego wycofywania się.
Prezydencja COP28 zapewniła już bezprecedensowe wsparcie ze strony 130 rządów dla swojej Globalnej Deklaracji w sprawie potrojenia energii ze źródeł odnawialnych i podwojenia efektywności energetycznej do 2030 r.
Deklaracja ta stanowi jednoznaczny sygnał dla światowych rynków energii. Spowoduje to, że koszty energii słonecznej, wiatrowej i baterii – już bardziej konkurencyjne w porównaniu z paliwami kopalnymi w większości regionów świata – spadną o 50% do 2030 r.
A to z kolei zwiększy ich konkurencyjność, radykalnie przyspieszając ich wdrażanie znacznie powyżej trzykrotnego celu.
Zwiększanie udziału energii ze źródeł odnawialnych jest największą przyczyną zakłóceń w rozwoju paliw kopalnych w Europie. Oznacza to, że – czy podoba się to Arabii Saudyjskiej i innym krajom, czy nie – przyspieszy to wycofywanie paliw kopalnych, eliminując ogromną część światowego zapotrzebowania na paliwa kopalne do roku 2030.
Jak szybko możemy zbudować system postwęglowy?
Ponieważ system paliw kopalnych jest już zależny od bezpośrednich i pośrednich dotacji o wartości wielu bilionów dolarów, bez których wiele przedsiębiorstw jest technicznie bankrutami, znaczny spadek popytu spowoduje cios gospodarczy, który doprowadzi wiele do wyginięcia, zachęcając inwestorów do ucieczki z nowych paliw kopalnych inwestycje.
Dynamika ta radykalnie wzmocni zarówno wycofywanie paliw kopalnych, jak i wprowadzanie nowego systemu.
W miarę przyspieszania wdrażania powstającego systemu czystej energii, system paliw kopalnych zacznie szybciej spadać. W takim przypadku każdy, kto będzie zużywał paliwa kopalne, będzie musiał przyjrzeć się głębokim przemianom społecznym, gospodarczym i kulturowym, aby wesprzeć proces stopniowego przejścia na energię.
Różne kamienie milowe uzgodnione dotychczas na COP28 to dalekie od wszystkiego, czego potrzebujemy – odegrają jednak kluczową rolę w przerzuceniu rynków energii na nowy bieg, przy założeniu, że upadek ery ropy naftowej można przyspieszyć lub opóźnić, ale jest to ostatecznie nie do zatrzymania.
Nie należy się teraz skupiać na tym, co pozostawiamy za sobą, ale na tym, jak szybko możemy zbudować powstający system postemisyjny.
