Dzięki ostrożnemu podejściu i dozie pokory Global Gateway może osiągnąć dla UE to, czego Inicjatywa BRI nie osiągnęła jeszcze dla Chin – trwały wpływ za akceptowalną cenę, piszą Rémi Meehan i Earl Wang.
Sceptycyzm co do zdolności Unii Europejskiej do realizacji wielkich pomysłów jest niemal banałem w kręgach polityki zagranicznej.
Być może z tego właśnie powodu media i mówcy w większości odrzucili lub zignorowali Global Gateway, ambitną unijną strategię finansowania rozwoju o wartości 300 miliardów euro, czyli „łączność” w żargonie brukselskim.
Krytyka jest znana: Global Gateway jest zbyt mały, aby był skuteczny. Jest obciążona biurokracją oraz standardami społecznymi i środowiskowymi.
Jednak pomimo powolnego początku, sceptycy nierozsądnie postąpiliby, gdyby zbyt wcześnie go spisali na straty. Zaledwie w grudniu ubiegłego roku UE podpisała przełomową umowę o partnerstwie gospodarczym z Kenią – pierwszą z państwem afrykańskim od 2016 r. – mającą na celu bliższą współpracę w zakresie handlu, inwestycji i zrównoważonego rozwoju.
Dziś Global Gateway ma wyjątkową zdolność do odniesienia sukcesu tam, gdzie inne podobne inicjatywy w zakresie finansowania rozwoju zawiodły.
Kontekst geopolityczny finansowania rozwoju znacząco się zmienił w ciągu ostatniej dekady. Chiny, niegdyś niekwestionowany lider w finansowaniu rozwoju, po cichu wycofywały się z nowych inwestycji w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI) w ciągu ubiegłych czterech lat.
Tymczasem popyt na nowe wydatki na infrastrukturę w gospodarkach rozwijających się utrzymuje się na najwyższym w historii poziomie. Globalną lukę w finansowaniu infrastruktury w ciągu najbliższych 15 lat szacuje się na 15 bilionów dolarów (13,7 biliona euro).
Wraz z wreszcie startem inicjatywy Global Gateway UE jest na dobrej pozycji, aby wkroczyć tam, gdzie Chiny się wycofują, a wszystko to przy jednoczesnym uczeniu się na błędach Chin.
Chiński BRI: rosnące wyzwania i spadająca fortuna
Przed uruchomieniem inicjatywy BRI w 2013 r. jedynie 5% chińskiego portfela kredytów zagranicznych przeznaczono dla krajów znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej.
Do 2022 r. odsetek ten wzrósł do 60%. Rzeczywiście, lista krajów uwięzionych w złych pożyczkach BRI staje się coraz dłuższa.
Kiedy Chiny zgadzają się na opóźnienie spłaty odsetek lub zapewnienie awaryjnego refinansowania, często nakładają rygorystyczne warunki, podważając wizerunek Pekinu jako życzliwego partnera rozwojowego.
W być może najbardziej rażącym akcie agresji finansowej Chiny przejęły kontrolę nad strategicznie położonym portem Hambantota na Sri Lance w 2022 r. w następstwie dramatycznej niewypłacalności Sri Lanki, wywołując okrzyki o neokolonializmie i neoimperializmie. Jest mnóstwo innych niepokojących przykładów.
W Czarnogórze nieudany projekt autostradowy miał warunki pożyczki umożliwiające Chinom zajęcie głównego portu Czarnogóry.
Choć liczba kredytów w ramach BRI uległa pogorszeniu, Chiny również borykają się z rosnącą presją finansową we własnym kraju. Zaledwie miesiąc temu agencja Moody’s obniżyła perspektywę ratingu Chin do negatywnej.
Roztropność: ślad mądrości
Restrukturyzacje i grożąca niewypłacalność pożyczkobiorców BRI stwarzają możliwości dla UE. Mimo że UE jest największą gospodarką na świecie, UE ma trudności z przekształceniem swojej siły gospodarczej w strategiczny wpływ na arenie światowej.
Global Gateway oferuje możliwość zmiany tej dynamiki i wzmocnienia globalnego wpływu UE.
Aby odnieść sukces tam, gdzie poniósł porażkę BRI, Global Gateway ma rację, traktując priorytetowo rozważne inwestycje i unikając nadmiernego wysiłku.
Chociaż obecnie zadeklarowano jedynie 66 miliardów euro z łącznej przepustowości Global Gateway wynoszącej 300 miliardów euro, te mniejsze sumy mogą nadal mieć realny wpływ.
Zrównoważony rozwój jest najłatwiejszy do osiągnięcia na poziomie projektu, zwłaszcza gdy projekty są starannie wybierane, przestrzegane są najlepsze praktyki i głęboko angażują lokalnych interesariuszy.
Jak pokazują zagraniczne wyzwania rozwojowe Chin, zrównoważony rozwój to coś więcej niż tylko wielka liczba z nagłówków. Model publiczno-prywatny Global Gateway może zwiększyć wpływ inwestycji, zwiększając liczbę udanych projektów.
Mieszane struktury finansowania publiczno-prywatnego mogą stworzyć atrakcyjniejszy profil ryzyka i zysku dla inwestorów, przyciągając dodatkowy kapitał z sektora prywatnego.
Global Gateway może również zapewnić finansowanie części projektów poniżej poziomu rynkowego, umożliwiając krajom rozwijającym się pozyskanie dodatkowego kapitału po stawkach rynkowych.
W połączeniu z zaangażowaniem w przestrzeganie unijnych standardów społecznych i środowiskowych, podejście Global Gateway do inwestycji oparte na współpracy pomaga zapewnić, że Global Gateway uniknie ostrej reakcji, która nękała wiele inwestycji w ramach BRI prowadzonych przez rząd.
Skoncentruj się na swoich mocnych stronach
Trzeba przyznać, że UE Global Gateway słusznie skupia się na pięciu „obszarach partnerstwa”, w których UE posiada przewagę konkurencyjną. Należą do nich technologie cyfrowe, klimat, transport, zdrowie i edukacja.
Obszary te ściśle odpowiadają istniejącej wiedzy specjalistycznej UE, a także doskonale wpisują się w unijną narrację dotyczącą Global Gateway jako „oferty opartej na wartościach”, która odzwierciedla unijne standardy społeczne i środowiskowe.
Używając tego języka, UE przedstawia Global Gateway jako bardziej przyjazną i zrównoważoną opcję finansowania rozwoju.
Chociaż niektóre reżimy autokratyczne lub autorytarne mogą postrzegać tę „opartą na wartościach ofertę” jako wadę i pomimo globalnego regresu w demokracji w ciągu ostatniej dekady, wiele osób w krajach rozwijających się nadal woli demokrację od jakiejkolwiek innej formy rządów.
Afrobarometr, panafrykańska, bezpartyjna organizacja badawcza, odkryła, że 70% respondentów w Afryce stwierdziło, że preferowaną przez nich formą rządów jest demokracja.
Badania przeprowadzone przez Arab Opinion Index wykazały podobne wyniki na całym Bliskim Wschodzie.
„De-ryzykowanie” z Chin
Prezentowanie przez UE Global Gateway jako kolejnej „opcji inwestycyjnej” dla gospodarek rozwijających się jest również rozsądne ze strategicznego punktu widzenia. Powszechnym powstrzymywaniem się od gospodarek rozwijających się jest to, że nie chcą wybierać między Chinami a USA.
Przedstawiając Global Gateway jako sposób, w jaki kraje rozwijające się mogą „zmniejszyć ryzyko” ze strony Chin, jeśli się na to zdecydują, Global Gateway szanuje siłę decyzyjną tych krajów i współdziała z nimi jako partnerzy.
Co więcej, „zmniejszanie ryzyka” działa w obie strony. Tak jak gospodarki rozwijające się mogłyby zdywersyfikować swoje zasoby inwestycji zagranicznych, UE chętnie zreorganizowałaby niektóre swoje łańcuchy dostaw z Chin do innych, bardziej zaufanych gospodarek – jest to koncepcja „wspierania sojuszników” lub „wspierania przyjaciół”.
Chiny były w przeszłości niezastąpionym światowym dostawcą surowców potrzebnych do produkcji akumulatorów pojazdów elektrycznych, paneli słonecznych i turbin wiatrowych.
Już teraz projekty Global Gateway w Namibii, Kazachstanie i Demokratycznej Republice Konga mają na celu zabezpieczenie dostaw europejskich surowców krytycznych na potrzeby zielonych technologii.
Biorąc pod uwagę wszystkie aspekty, pomimo niezliczonych uwag krytycznych pod adresem Global Gateway, strategia pozostaje dla UE wyjątkową szansą na rozwój swojej marki rozwojowej i rozwinięcie wpływów strategicznych proporcjonalnie do jej siły gospodarczej.
Rzekome słabości Global Gateway – jego rozmiar, nacisk na najlepsze praktyki i zależność od sektora prywatnego – mogą okazać się raczej funkcjami niż błędami.
Dzięki ostrożnemu podejściu i dozie pokory Global Gateway może osiągnąć dla UE to, czego Inicjatywa BRI nie osiągnęła jeszcze dla Chin — trwały wpływ za akceptowalną cenę.
