Patchwork o powierzchni 4200 hektarów lasu jest dostosowywany do rosnących temperatur.
W masywie Moulière w departamencie Vienne francuska strategia przeciwdziałania zmianom klimatycznym nosi nazwę „lasu mozaikowego”.
Tutaj wśród dębów rośnie zwycięska brzoza, a młoda sosna zastępuje swoje umierające kuzynki.
Lato przechodzi w jesień w dawnym lesie królewskim na północny wschód od Poitiers. Pozostaje zielone, ale niektóre drzewa liściaste straciły gałęzie, a sosny zwyczajne są poparzone. We Francji odnotowano mniej pożarów niż w 2022 r., ale wymieranie nadal utrzymuje się na niskim poziomie.
„Stres klimatyczny jest jak cicha burza: powoduje tyle samo szkód, ale są mniej zauważalne. Duża różnica polega na tym, że ta burza nie ustaje” – wyjaśnia Albert Maillet, dyrektor ds. lasów i ryzyka klimatycznego w Office National des Forêts (ONF).
Jako zarządca lasów publicznych we Francji – 17 milionów hektarów we Francji kontynentalnej – ONF szuka rozwiązań z myślą o „scenariuszu +4°C do 2100 r.”. Od początku XX wieku Francja ociepliła się o około 1,8°C.
Adaptacja do zmian klimatycznych jest ogromnym wyzwaniem
„Staramy się, aby las w ciągu 10 lat pochłonął szok termiczny trwający 10 000 lat” – mówi Albert Maillet. Rozwiązanie polega na dywersyfikacji gatunków, twierdzi, a nawet wprowadzeniu gatunków „południowych” lub „obcych” dalej na północ.
Francja jest „jedynym krajem w Europie na zbiegu czterech stref bioklimatycznych: atlantyckiej, kontynentalnej, górskiej (alpejskiej) i śródziemnomorskiej. Być może wkrótce w części południowej strefy wyschnie tropikalny” – podkreśla Albert Maillet.
W lesie państwowym Moulière wdrożono już wszystkie scenariusze adaptacyjne. Antoine Bled, dyrektor oddziału ONF w Poitou-Charentes, przedstawia mapę gospodarki leśnej.
Projekt masywu tworzą małe, nieregularne kwadraty: niebieski dla naturalnego odnowienia (bez nasadzeń) i beżowy dla starzejących się wysp (drzewa dające schronienie ptakom i owadom).
Różne rodzaje zarządzania obejmują kolory od łososiowego po bordowy w przypadku drewna iglastego oraz od miękkiej zieleni po khaki w przypadku drewna liściastego. Mieszane działki są w kolorze blond i pomarańczowym; wrzosowiska są zaznaczone na niebiesko, a rezerwaty na brązowo.
Ta mozaika o powierzchni 4200 hektarów tworzy „las mozaikowy”.
W jaki sposób mozaika pomoże lasom radzić sobie ze zmianami klimatycznymi?
Wzór mapy „ilustruje strategię ONF w obliczu zmian klimatycznych” – wyjaśnia dyrektor generalna Valérie Metrich-Hecquet.
Na działce 242 w regularnym lesie rosną stuletnie dęby, pod którymi rosną buki i graby. Celem jest ochrona dziedzictwa Francji: niezwykłych lasów przeznaczonych do bednarstwa – sztuki wyrobu beczek, kadzi, wiader i kadzi.
Leśniczy Christophe Chopin kieruje programem badawczym „Renecofor”, który powstał 25 lat temu w celu oceny reakcji ekosystemów leśnych na zmiany klimatyczne.
„Oceniamy poziom wzrostu drzew, datę pojawienia się i opadania liści oraz produkcję żołędzi” – mówi.
ONF zbiera żołędzie z tego „niezwykłego” obszaru, znanego z jakości swoich drzew, aby zapewnić długoterminowe przetrwanie „wyjątkowej genetyki” dębu bezszypułkowego. Obecnie dostosowała się do lokalnego klimatu i w przyszłości „można ją sadzić dalej na północ”.
Kilka kilometrów dalej, na działce 237, nadal króluje dąb. Ale tym razem w nieregularnym, wysokim lesie, w towarzystwie nadmorskich sosen, jesionów i leszczyny. Kasztanowce, dotknięte chorobą rakową, uschły, a brzozy pojawiły się.
„Tam, gdzie mamy więcej mieszanych działek, gleba i ekosystemy funkcjonują lepiej” – zauważa Antoine Bled.
„Jeśli gleba nie funkcjonuje prawidłowo pod względem wody, traci się od 30 do 40 procent produktywności”.
Wprowadzanie nowych drzew na obszary dotknięte problemem
Kolejnym etapem jest „pomoc migracyjna”, polegająca na sadzeniu drzew z innych miejsc, aby dostosować się do zmieniających się warunków. Na działce nr 85 kłopoty mają sosna zwyczajna i dąb bezszypułkowy. Drzewa liściaste pochłaniają większość zasobów wodnych gleby.
Na 7 hektarach ONF pobudzi naturalną regenerację, wprowadzając więcej dębów i sosen Laricio, które, jak ma nadzieję, zostaną lepiej przystosowane. Sadzonki rosną w cieniu stuletnich dębów, otoczone cienką drucianą siatką, która chroni je przed zębami dzikich zwierząt.
W innych miejscach na małych obszarach testuje się sosny tureckie i jodłę hiszpańską, „abyśmy mogli wrócić do poprzedniego stanu” – wyjaśnia Albert Maillet.
Upiera się, że niezależnie od tego, co zrobią ludzie, „nowe zalesianie będzie rosło wolniej”.
„Zbieranie drewna w lesie mozaikowym jest bardziej skomplikowane niż w zwykłym lesie, ale jest mniej skomplikowane niż w lesie umierającym”.
