To, jak Europa poradzi sobie obecnie z okresem zmian strukturalnych w gospodarce światowej, zadecyduje o tym, czy przyszłe pokolenia Europejczyków będą mogły cieszyć się dostatnim, produktywnym i kreatywnym życiem – piszą Mirek Dušek i Marushia Gislén.
W debacie publicznej zbyt łatwo zapomina się o osiągnięciach i korzyściach Unii Europejskiej.
To tutaj znajdziesz najwyższe dochody na mieszkańca, najniższy poziom biedy i korupcji oraz kraje, w których zaufanie do rządu jest najwyższe.
Jest to drugi co do wielkości jednolity rynek na świecie, ale nie odbywa się to kosztem autonomii kulturowej i językowej na szczeblu krajowym.
Wspólny budżet Unii umożliwia także przepływ pieniędzy z bogatszych do biedniejszych regionów, a swoboda przemieszczania się oznacza, że Europejczycy mogą studiować, pracować, prowadzić działalność gospodarczą lub przechodzić na emeryturę, gdziekolwiek im to odpowiada.
Jednak w przypadku kilku ważnych wskaźników w Brukseli od pewnego czasu migają czerwone światła.
Europejski wzrost gospodarczy od dziesięcioleci pozostaje w tyle za USA, wzrost produktywności pozostaje w tyle za innymi krajami, a obecnie UE wytwarza 18% światowego PKB w porównaniu z 27% w 1995 r. Jej udział w światowej wartości przemysłu również spadł z 27% do W tym samym okresie o 16%.
Istnieją dwa obszary, które powinny wyróżniać decydentów jako potencjalne punkty dźwigni służące zwiększeniu konkurencyjności Europy: inwestowanie w technologię i umiejętności oraz postęp w transformacji energetycznej.
Inwestycja w technologię i umiejętności
Europejskie inwestycje w sztuczną inteligencję pozostają w tyle za innymi regionami, nawet jeśli chodzi o specjalne wydatki rządów.
Pod względem odsetka PKB Arabia Saudyjska znajduje się w światowej czołówce. W UE znaczną część inwestycji publicznych na sztuczną inteligencję przeznaczają takie kraje jak Luksemburg i Słowenia, a tuż za nimi plasują się Niemcy, Francja i Włochy.
Luka w inwestycjach prywatnych jest jeszcze większa, a europejscy inwestorzy są na ogół bardziej niechętni do podejmowania ryzyka.
Można to przynajmniej częściowo przypisać powolnemu postępowi w dokończeniu tworzenia unii rynków kapitałowych. Zwiększenie wysiłków w tym zakresie zapewniłoby pełną głębię i szerokość europejskiego jednolitego rynku w puli inwestycji wpływających na powstające technologie.
Chociaż w Europie znajdują się jedne z najpotężniejszych komputerów na świecie, w tym LUMI w Finlandii i Leonardo we Włoszech, Europa nadal ma najmniejszy udział w 500 najlepszych komputerach na świecie.
W wyścigu komputerowym sytuacja może się szybko zmienić, a ukierunkowane inwestycje się opłacią.
W UE jest mniej absolwentów kierunków STEM, w tym informatyki, inżynierów i specjalistów zajmujących się sztuczną inteligencją, w porównaniu z takimi krajami jak USA i Indie, które przodują w liczbach bezwzględnych.
Jeśli chodzi o edukację, przykładami centrów doskonałości są: Centrum Bosch ds. Sztucznej Inteligencji w Niemczech, Instytut Informatyki Maxa Plancka i Europejskie Laboratorium ds. Uczenia się i Inteligentnych Systemów w Finlandii, ale w skali globalnej najlepiej oceniane wydziały badawcze w dziedzinie sztucznej inteligencji i komputerów nauki są w USA lub Chinach.
Wpływ niższych poziomów inwestycji, mniejszej dostępności wykwalifikowanych specjalistów, a także mniejszej liczby czołowych instytucji badawczych znajduje odzwierciedlenie w mniejszej liczbie start-upów i jednorożców zajmujących się sztuczną inteligencją, patentach i cytowaniach akademickich.
Kluczowe będzie wykorzystanie wzrostu sztucznej inteligencji
Istnieją pewne pozytywne sygnały świadczące o tym, że stolice UE usłyszały alarm. Na przykład we Francji zapowiedziano przeznaczenie 7 miliardów euro na inwestycje technologiczne, które mają zostać przekierowane za pośrednictwem inwestorów instytucjonalnych do innowacyjnych i start-upów technologicznych.
To właśnie takie przykłady na skalę ogólnoeuropejską mogą pomóc w zamknięciu luki inwestycyjnej w stosunku do Stanów Zjednoczonych.
Jednocześnie UE przewodzi przepisom dotyczącym sztucznej inteligencji w oparciu o podejście oparte na ryzyku, którego celem jest ograniczenie szkód dla obywateli i wspieranie międzynarodowego dostosowania w zakresie regulacji dotyczących sztucznej inteligencji, co pomogłoby stworzyć bardziej wyrównane globalne warunki działania dla rozwoju sztucznej inteligencji.
Wysiłki mające na celu zminimalizowanie ryzyka są ważne, ale nie kosztem wysokiego poziomu innowacyjności – w przeciwnym razie Europa pozostanie ze złotym standardem w zakresie regulacji, ale bez kapitału, który mógłby pochodzić z gorączki sztucznej inteligencji.
Udowodniono już, że piaskownice regulacyjne ułatwiają finansowanie przedsiębiorstw i wejście na rynek oraz przyspieszają wprowadzanie produktów na rynek poprzez zmniejszenie kosztów administracyjnych i transakcyjnych.
Podejście to można dalej zastosować do rozwoju technologii sztucznej inteligencji w całej UE. Ponadto narrację na temat sztucznej inteligencji w Europie można ponownie skoncentrować na potencjalnych korzyściach w takich obszarach jak opieka zdrowotna czy produkcja, wraz z jaśniejszymi wytycznymi dotyczącymi ukierunkowanego wsparcia dla grup dotkniętych zmianą oraz programów przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji.
Postęp w transformacji energetycznej
Ubiegłoroczny kryzys cen energii pokazał wszystkim – od gospodarstw domowych w Niemczech po huty szkła we Włoszech i huty stali w Szwecji – jak wrażliwy jest europejski rynek energii. Stało się również jasne, że bez stabilnych i konkurencyjnych kosztowo dostaw energii konkurencyjność Europy staje się nieuchwytna.
Choć od tego czasu ceny spadły, ceny energii elektrycznej w Niemczech są nawet trzykrotnie wyższe niż w USA i dwukrotnie wyższe we Francji i Polsce.
Plan REPowerEU ma na celu przyspieszenie dekarbonizacji, poprawę elektryfikacji i zwiększenie pojemności magazynowania, ale postęp w zakresie technologii zerowych netto będzie miał kluczowe znaczenie dla zapewnienia długoterminowej konkurencyjności.
Europejska morska energia wiatrowa dała początek światowemu przemysłowi, ale dzisiaj IEA pokazuje, że obecna i planowana produkcja technologii wiatrowych, słonecznych i akumulatorowych w Europie znacznie pozostaje w tyle za Chinami.
Według wskaźnika transformacji energetycznej Chiny przodują zarówno pod względem infrastruktury fizycznej, jak i inwestycji w odnawialne źródła energii jako odsetek PKB.
Jeśli chodzi o elektrolizery i pompy ciepła, Europa pozostaje liderem, a europejscy producenci elektrolizerów zobowiązali się do dziesięciokrotnego zwiększenia produkcji do 2025 r., aby pomóc w zwiększeniu dostaw czystego wodoru.
Jednakże kwestie związane z łańcuchem wartości powiązane z nowymi przepisami dotyczącymi identyfikowalności utrudniają dostęp do materiałów wejściowych, a pytania dotyczące zakresu dostępnego finansowania publicznego w Europie zagrażają postępowi.
Przyciągające wzrok inicjatywy to pozytywna podszewka
Kilka przyciągających wzrok inicjatyw europejskich oferuje pozytywne rozwiązania, w tym produkcja ekologicznej stali w zakładzie o obiegu zamkniętym w północnej Szwecji, która mogłaby poprawić efektywność energetyczną i dekarbonizację przemysłu.
Jest to możliwe dzięki stabilnemu dostępowi do energii elektrycznej i energii wodnej oraz obejmuje pierwszą tego typu instalację do magazynowania wodoru, która będzie kluczowa dla dekarbonizacji łańcucha wartości.
Z najnowszego wydania europejskiej tablicy wyników innowacyjności wynika również, że różnica w innowacyjności między UE a czołowymi krajami, takimi jak Korea Południowa, Kanada i Stany Zjednoczone, zmniejsza się.
Poprzez partnerstwa strategiczne UE dąży do zabezpieczenia potrzebnych surowców krytycznych, pomocy w rozwoju infrastruktury krytycznej w krajach rozwijających się oraz współpracy w zakresie badań i innowacji.
Postęp w zapewnianiu nowych partnerstw jest jednak powolny, a dyskusje, w tym z bogatymi w zasoby krajami Afryki, są czasami skomplikowane. Aby zbudować trwałe partnerstwa, należy nadać priorytet dodatkowym wysiłkom na rzecz zapewnienia wzajemnie korzystnych umów.
Europa pokazała, że potrafi reagować na kryzysy
Finansowanie dekarbonizacji osiągnęło bezprecedensowy poziom dzięki mechanizmom takim jak Europejski Zielony Ład, ale znalezienie sposobów na zmniejszenie ryzyka dla prywatnych inwestycji wpływających na powstające technologie klimatyczne to kolejna ważna zagadka do rozwiązania.
Ustawa Net-Zero Industry Act ma na celu przyspieszenie rozwoju kilku technologii w oparciu o ich wkład w dekarbonizację i konkurencyjność.
Dźwignie, którymi dysponuje UE, obejmują przyspieszenie procedur wydawania pozwoleń, wykorzystanie dotacji, skoordynowane finansowanie prywatne i wyznaczanie celów w zakresie zamówień publicznych.
Pytanie brzmi, jak szybko rządy krajowe mogą przejąć kontrolę nad wdrażaniem. W miarę jak polityka przemysłowa powraca na światło dzienne w Brukseli i państwach członkowskich, przypomnijmy także, że krótkoterminowe środki zaradcze w postaci dotacji i innych środków protekcjonistycznych nie są w stanie odwrócić słabej produktywności.
Europa wykazała się zaskakującą zdolnością reagowania na pilne kryzysy i wychodzinia z nich silniejsza.
To, jak Europa poradzi sobie obecnie z okresem zmian strukturalnych w gospodarce światowej, zadecyduje o tym, czy przyszłe pokolenia Europejczyków będą mogły cieszyć się dostatnim, produktywnym i kreatywnym życiem.
