Dane pokazują, że jeden na sześciu Europejczyków jest otyły, a jeden na pięciu ma nadwagę. Stawki różnią się w zależności od kraju, ale gdzie jest największy problem?
Otyłość stanowi coraz większe wyzwanie w Europie – co szósty obywatel UE jest sklasyfikowany jako otyły, a ponad połowa dorosłych w UE ma nadwagę.
Otyłość jest poważnym problemem zdrowia publicznego, ponieważ zwiększa ryzyko chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i niektóre nowotwory.
Według raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) „Zdrowie w skrócie: Europa 2020: Stan zdrowia w cyklu UE” nadwaga i otyłość skracają w UE średnią długość życia średnio o prawie trzy lata.
Najnowsze szacunki sugerują również, że nadwaga i otyłość są przyczyną ponad 1,2 miliona zgonów rocznie w regionie europejskim Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), który obejmuje 53 kraje.
Z raportu WHO „Europejski raport na temat otyłości regionalnej w roku 2022” wynika, że otyłość jest czwartą najczęstszą przyczyną po wysokim ciśnieniu krwi, zagrożeniach dietetycznych i tytoniu i odpowiada za ponad 13 procent wszystkich zgonów.
Wskaźnik masy ciała (BMI) jest w dużej mierze akceptowany jako najbardziej przydatna miara otyłości u dorosłych (osób w wieku 18 lat i starszych), gdy dostępne są jedynie dane dotyczące masy ciała i wzrostu.
Jest to miara masy ciała danej osoby w stosunku do jej wzrostu.
Powyższa tabela przedstawia klasyfikację wyników BMI według WHO:
● < 18,50: niedowaga;
● 18,50 – < 25,00: zakres normalny;
● >=25,00: nadwaga;
● >= 30,00: otyłość.
Wskaźniki nadwagi i otyłości znacznie różnią się w zależności od płci, wieku i poziomu wykształcenia.
Jak zatem kształtują się wskaźniki otyłości i nadwagi w Europie? W których krajach jest najwięcej osób otyłych? A jakie są przyczyny otyłości?
Ponad połowa dorosłych w UE ma nadwagę
Według Eurostatu, oficjalnego urzędu statystycznego UE, w 2019 r. 44,8% dorosłych mieszkających w UE miało prawidłową wagę, ponad połowa (52,7%) miała nadwagę, a 2,5% – niedowagę mierzoną na podstawie BMI.
Nadwagę dzieli się na dwie główne grupy, a mianowicie przed-otyłość i otyłość. Przyjrzymy się im bardziej szczegółowo poniżej.
Odsetek osób z nadwagą znacznie różnił się w poszczególnych krajach UE.
Najwyższy odsetek dorosłych z nadwagą w Chorwacji i na Malcie
Chorwacja i Malta (w obu przypadkach 64,8%) charakteryzowały się najwyższym odsetkiem osób z nadwagą w UE. W tych krajach prawie dwóch na trzech miało nadwagę.
Po uwzględnieniu Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) i dwóch krajów kandydujących do UE, za nimi znalazły się Islandia, Czechy i Węgry, gdzie wskaźnik nadwagi wyniósł 60 procent lub więcej.
Najniższe wskaźniki nadwagi we Włoszech i Francji
Najniższy odsetek osób z nadwagą odnotowano we Włoszech (45,7 proc.), Francji (47,2 proc.) i Luksemburgu (48,4 proc.). Były to jedyne kraje, w których wskaźnik nadwagi był niższy niż 50%.
Jedna na sześć osób dorosłych w UE jest otyła
Przyglądając się szczegółom dotyczącym dorosłych z nadwagą, można stwierdzić, że w UE 16,5 procent dorosłych było otyłych – mniej więcej co szósty – a 36,2 procent w UE było przed otyłością.
W 2019 r. odsetek osób otyłych wahał się od 10,9% w Rumunii do 28,7% na Malcie.
Co najmniej jedna na pięć osób dorosłych w 12 z 33 krajów w Europie była otyła.
Otyłość w „wielkiej czwórce” UE i Wielkiej Brytanii
Wskaźnik otyłości w Wielkiej Brytanii wyniósł 21 procent (dane z 2017 r.). W gospodarkach tzw. „wielkiej czwórki” UE najwyższy wskaźnik otyłości odnotowano w Niemczech (19 proc.), a za nimi plasowały się Hiszpania (16 proc.), Francja (15 proc.) i Włochy (11,7 proc.).
Częstość występowania otyłości wzrasta
Jak wynika z raportu OECD „Zdrowie w skrócie: Europa 2020”, w ciągu ostatnich dwudziestu lat częstość występowania otyłości w UE wzrosła.
Wśród 18 krajów UE, dla których dane są dostępne od około 2000 r., średni wskaźnik otyłości wzrósł z 11% w 2000 r. do 15% w 2008 r. i 17% w 2018 r.
W latach 2008–2017/18 wskaźnik otyłości wzrósł w prawie wszystkich krajach z wyjątkiem Cypru i Węgier.
W tym okresie cztery kraje nordyckie odnotowały największy wzrost wskaźnika otyłości. Największą zmianę odnotowała Islandia (6,5 punktu procentowego, czyli p.p.), a następnie Finlandia (4,3 p.p.), Norwegia (4,2 p.p.) i Szwecja (3,8 p.p.).
Dlaczego wskaźniki nadwagi i otyłości znacząco się różnią?
Nie ma jednej prostej odpowiedzi wyjaśniającej różnice w stawkach. W artykule zatytułowanym „Występowanie nadwagi i otyłości u dorosłych w 20 krajach Europy, 2014”, który ukazał się w European Journal of Public Health, stwierdzono, że ogólna częstość występowania była wyższa w krajach Europy Wschodniej w porównaniu z krajami Europy Środkowej i Północnej.
Częstość występowania nadwagi i otyłości była powiązana z cechami społeczno-ekonomicznymi. Niski status społeczno-ekonomiczny jest opisywany jako powiązany z otyłością.
„Status społeczno-ekonomiczny może pośrednio wpływać na stan masy ciała poprzez nawyki żywieniowe, dobry dostęp do obiektów do ćwiczeń, wiedzę zdrowotną i aktywność fizyczną” – sugeruje artykuł.
We wszystkich krajach wskaźnik nadwagi był wyższy u mężczyzn niż u kobiet
Płeć jest istotną zmienną wyjaśniającą częstość występowania nadwagi. We wszystkich 33 krajach europejskich odsetek ten był wyższy u mężczyzn niż u kobiet.
W UE nadwagę miało 60,2% mężczyzn, podczas gdy w przypadku kobiet odsetek ten wynosił 45,7%.
Różnica między płciami znacznie się różniła. Największą różnicę odnotowano w Luksemburgu (20,1 p.p.), Czechach (19,2 p.p.) i na Cyprze (18,6 p.p.).
Jednakże w niektórych krajach, takich jak Turcja (2 p.p.) i Łotwa (3,2 p.p.), różnica między płciami nie była znacząca.
W kilku krajach odsetek otyłych kobiet był wyższy niż mężczyzn
Kiedy patrzymy na otyłość według płci, mamy inną historię niż nadwaga.
W 2019 r. nie zaobserwowano systematycznej różnicy między płciami pod względem udziału otyłych mężczyzn i kobiet.
W UE wskaźnik otyłości u mężczyzn wyniósł 16,8 proc., podczas gdy u kobiet był nieco niższy (16,3 proc.).
Najwyższy odsetek otyłych mężczyzn (30,6 proc. i kobiet (26,7 proc.) odnotowano na Malcie.
W 11 z 30 krajów odsetek otyłych dorosłych był wyższy u kobiet niż u mężczyzn.
Do krajów tych zaliczały się Turcja, Łotwa, Estonia, Litwa, Holandia, Finlandia, Francja, Portugalia, Dania, Irlandia i Szwecja.
Uderzające są stany otyłych kobiet w Turcji i na Łotwie, gdyż ich odsetek był znacznie wyższy niż mężczyzn. Tym samym różnica między płciami była w tych krajach znacząco wysoka i wyniosła odpowiednio 7,8 p.p. i 6,1 p.p.
Odsetek nadwagi na ogół zwiększa się wraz z wiekiem
Z wyjątkiem osób w wieku 75 lat i więcej, im starsza grupa wiekowa, tym większy odsetek osób z nadwagą w UE.
Najniższy udział osób z nadwagą odnotowano w grupie wiekowej 18–24 lata (25 proc.), natomiast najwyższy w grupie wiekowej 65–74 lata (65,7 proc.).
Podobnie był to wzór dla wskaźnika otyłości (6% w porównaniu z 22%).
W kilku krajach, takich jak Dania, Irlandia i Szwecja, odsetek nadwagi był najwyższy w grupie wiekowej 54–64 lata, co wskazuje na niewielkie wyjątki.
Poziom wykształcenia ma znaczenie w przypadku nadwagi i otyłości
Wyraźny był także wzór dotyczący poziomu wykształcenia. Odsetek osób z nadwagą i otyłością w UE spada wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia.
W 2019 r. odsetek dorosłych z nadwagą wśród osób z niskim poziomem wykształcenia wyniósł 59 proc., przy czym wśród osób z wykształceniem średnim było to 54 proc., a wśród dorosłych z wykształceniem wysokim 44 proc.
Podobnie w UE otyłość dotyczyła 20 procent dorosłych z niskim poziomem wykształcenia i 17 procent średniego do 11 procent dorosłych z wysokim poziomem wykształcenia.
We wszystkich krajach ujętych w tabeli wskaźnik nadwagi był wyższy u osób z niskim poziomem wykształcenia niż u osób z wyższym wykształceniem.
W populacji osób z nadwagą różnica w wykształceniu pomiędzy niskim i wysokim poziomem wykształcenia jest znacznie zróżnicowana. Wahało się ono od 4,6 p.p. w Norwegii do 36,5 p.p. w Turcji. W UE odsetek ten wyniósł 20,8 p.p.
WHO ostrzega, że luka ta skutkuje również dalszymi nierównościami w wynikach w zakresie zdrowia i zatrudnienia.
Poziom wykształcenia opiera się na Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (ISCED) i odnosi się do:
● Niski: edukacja przedszkolna, podstawowa i średnia I stopnia (poziomy ISCED 0–2);
● Średnie: wykształcenie średnie II stopnia i policealne (poziomy ISCED 3 i 4);
● Wysokie: wykształcenie wyższe (poziomy ISCED 5–8).
Przyczyny otyłości i sugestie, jak zatrzymać ten wzrost
Według raportu OECD rosnąca częstość występowania otyłości wynika z kilku czynników behawioralnych i środowiskowych. Należą do nich urbanizacja, częstszy siedzący tryb życia oraz powszechna dostępność i marketing żywności o dużej zawartości energii.
„Grupy znajdujące się w niekorzystnej sytuacji społecznej są szczególnie narażone na ryzyko otyłości ze względu na mniej zdrowe nawyki żywieniowe lub brak aktywności fizycznej” – stwierdzono również w raporcie.
„Otyłość to złożona, wieloczynnikowa choroba” – napisał w raporcie dr Hans Kluge, dyrektor regionalny WHO na Europę. Oznacza to, że żadna pojedyncza interwencja nie jest w stanie powstrzymać wzrostu rosnącej epidemii otyłości.
Na stronie internetowej NHS możesz łatwo obliczyć swoje BMI i sprawdzić, czy masz nadwagę.
