Powtarzające się opóźnienia i reakcja rolników na ekologiczną politykę stawiają pod znakiem zapytania sztandarową strategię „od pola do stołu”.
W 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła strategię żywnościową „od pola do stołu” – jednak z analizy TylkoGliwice wynika, że ponad połowa zawartych w niej obietnic nadal pozostaje niezrealizowana.
Jest to rzekomo sztandarowy element unijnego Zielonego Ładu dotyczącego ochrony środowiska, ale ostatnio protestujący rolnicy zareagowali głośno.
Spośród 31 działań obiecanych w ramach programu „Od pola do stołu” 15 nie zostało zrealizowanych, a jedno – kontrowersyjna propozycja dotycząca pestycydów – zostało nawet wycofane przez przewodniczącą Komisji Ursulę von der Leyen.
Strategia miała na celu uczynienie europejskiej żywności bardziej zrównoważoną poprzez transformację produkcji, dystrybucji i konsumpcji. W rzeczywistości jednoznacznie zaawansowane zostały jedynie elementy odnoszące się do rolnictwa – strona „gospodarska”.
Pierwotny plan działania obejmujący 27 inicjatyw zaproponowany w maju 2020 r. i planowany przed końcem kadencji obecnej Komisji rozrósł się od tego czasu do 31 w miarę opracowywania i podziału komponentów.
Chociaż w harmonogramie opublikowanym przez Komisję prawie wszystkie inicjatywy są uznane za ukończone, w wielu przypadkach organ wykonawczy UE zrobił niewiele więcej niż prace nad oceną skutków – dokumentem analitycznym przedstawiającym zalety i wady różnych opcji politycznych.
Ponad dwie trzecie strategii prawdopodobnie pozostanie niedokończone do czasu objęcia urzędu przez nową komisję w listopadzie, a ustawodawstwo jest nadal przedmiotem dyskusji wśród prawodawców.
Rozrusznik nie dotarł
Gdyby elementy Farm to Fork były posiłkiem, wielu z nich nie znalazłoby się jeszcze na daniu startowym.
Godna uwagi ze względu na brak jest ustawa o zrównoważonych systemach żywnościowych, rzekomo będąca podstawą całej strategii.
Został on umieszczony na szczycie listy działań komisji, ale po wielokrotnych opóźnieniach został przesunięty na czas nieokreślony.
Propozycje UE dotyczące zmniejszenia o połowę zużycia pestycydów zostały przedstawione w 2022 r., ale von der Leyen ogłosiła niedawno, że je porzuci. Brakuje także przepisów dotyczących dobrostanu zwierząt hodowlanych, popartych 1,4 milionami podpisów pod szeregiem niedawnych petycji.
Plan wprowadzenia etykiet prozdrowotnych na przodzie opakowań żywności również został odroczony na czas nieokreślony po krzykach sprzeciwu pod przewodnictwem Włoch. Inne inicjatywy w zakresie etykietowania – dotyczące zrównoważonego rozwoju, wskazania pochodzenia i oznaczania daty – spotkał ten sam los.
Nie wydaje się, aby w przygotowaniu były jakiekolwiek obietnice mające na celu pobudzenie popytu na żywność zgodną z zasadami zrównoważonego rozwoju za pośrednictwem szkół, zamówień publicznych i promocji.
Rzecznik Komisji powiedział portalowi TylkoGliwice, że dotrzymał obietnicy dotyczącej zmiany składu przetworzonej żywności i ustalenia maksymalnych poziomów niektórych składników odżywczych, powołując się na niedawno uzgodniony dobrowolny kodeks postępowania dla przetwórców żywności, podmiotów usługowych i sprzedawców detalicznych, który wszedł w życie w lipcu 2021 r.
W planie na rok 2020 opisano je jednak jako dwie inicjatywy o różnych harmonogramach. Analiza TylkoGliwice dotycząca 30-stronicowego ostatecznego tekstu Kodeksu nie wykazała żadnej wzmianki o maksymalnych poziomach składników odżywczych, natomiast koncepcję zmiany składu przytoczono tylko raz.
Wciąż przeżuwany
Opublikowano kolejnych osiem inicjatyw, do realizacji których Komisja zobowiązała się na 2020 r., ale nie osiągnięto jeszcze porozumienia.
Prawdopodobnie Komisja wykonała tutaj swoje zadanie – choć rządy UE i Parlament Europejski nadal potrzebują ostatecznego podpisu, zanim uchwała wejdzie w życie.
Tylko dwa – standardy marketingowe dotyczące produktów śniadaniowych i zasady należytej staranności korporacyjnej – mają zostać zatwierdzone przed końcem kadencji, choć nawet to drugie wydaje się wątpliwe po wahaniach Niemiec i Włoch w ostatniej chwili.
Bardzo zaawansowane są także nowe przepisy dotyczące poświadczania usuwania dwutlenku węgla w gospodarstwach rolnych, w przypadku których oczekuje się, że porozumienie między ustawodawcami a rządami zostanie osiągnięte przed kwietniem, choć nie na czas, aby zostać sfinalizowane przed czerwcowymi wyborami.
Dalej w tyle znajdują się przepisy dotyczące nowych technik genomicznych i marnotrawienia żywności, w przypadku których prawodawcy zgodzili się na swoje stanowisko, ale państwa członkowskie zgromadzone w Radzie UE jeszcze tego nie zrobiły. Kolejne trzy propozycje nie zaszły nawet tak daleko.
Kawa i ciastka
Strategia przyniosła pewne sukcesy. Osiem sfinalizowanych inicjatyw dotyczy polityki rolnej, co sugeruje, że stopień realizacji w części „gospodarstwa rolne” wynosi 72,7%.
W niektórych przypadkach, takich jak zalecenia dla każdego państwa członkowskiego dotyczące planów strategicznych Wspólnej Polityki Rolnej i propozycje dotyczące danych dotyczących zrównoważonego rozwoju gospodarstw rolnych, uzupełniają one inne główne przepisy.
Komisja przeprowadziła także reformy statystyk dotyczących pestycydów i zasad wprowadzania do obrotu biopestycydów – choć miała im towarzyszyć szersza reforma, która obecnie wydaje się porzucona.
W innych przypadkach odnotowano duże osiągnięcia, takie jak plany awaryjne w zakresie dostaw żywności, które rozwiązują problemy bezpieczeństwa związane z Covid-19. W grudniu ubiegłego roku Komisja przyjęła nowe wytyczne antymonopolowe dotyczące umów o zrównoważonym rozwoju rolnictwa.
Władza wykonawcza UE twierdzi również, że odniosła sukces w niektórych bardziej niejasnych obszarach strategii. Rzecznik stwierdził, że reforma organizacji wspólnego rynku i coroczne forum najlepszych praktyk w zakresie łańcuchów dostaw stanowią realizację zobowiązania do poprawy przejrzystości.
Niepewny stan
Jednak ostatnie wydarzenia budzą wątpliwości co do statusu strategii „Europa 2020”, a urzędnicy Komisji zaczęli coraz bardziej wymijająco wypowiadać się na temat jej przyszłości.
„Cele polityczne programu „Od pola do stołu” pozostają aktualne” – powiedział rzecznik Komisji TylkoGliwice, dodając, że „dokładne sposoby, harmonogramy i procesy legislacyjne umożliwiające ich osiągnięcie są poddawane ciągłemu przeglądowi”.
Gdy w styczniu borykający się z problemem rolnicy wyszli na ulice, von der Leyen obiecała rozpocząć, jak to określiła, strategiczny dialog na temat przyszłości rolnictwa.
Wydaje się, że ma to koncepcyjnie zastąpić plan „Od pola do stołu” i od tego czasu von der Leyen nie wspominała z nazwy planu na rok 2020.
Rzecznik Komisji powiedział, że dialog strategiczny „nie jest działaniem marketingowym” i „nie ma potrzeby wspominać o każdej inicjatywie podjętej wcześniej przez Komisję”.
Według innego urzędnika UE, który poprosił o zachowanie anonimowości, inicjatywy „od pola do stołu” „są obecnie integralną częścią ram polityki, w ramach których toczy się dialog strategiczny”, a nowy plan osadza i utrzymuje „ogólne podejście” z wcześniejszego planu jeden.
