Na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego w 2023 r., która odbyła się w Strasburgu w dniach 11–14 grudnia, legislatura przyjęła nowe prawo mające na celu zmniejszenie niepewnej geopolitycznie zależności Europy od Chin w zakresie podstawowych surowców oraz trzy rezolucje dotyczące zagadnień ekologicznych.
Surowce krytyczne
Posłowie do Parlamentu Europejskiego przypieczętowali 12 grudnia nową ustawę o surowcach krytycznych, której tekst został uzgodniony 13 listopada w zakulisowych negocjacjach trójstronnych z Radą UE reprezentującą stronę rządów. W ustawie określono listę 34 materiałów uznawanych za kluczowe dla wspierania transformacji zielonej energii w Europie, a 17 sklasyfikowano jako „strategiczne” po tym, jak organy ustawodawcze UE dodały aluminium do litu, kobaltu i innych niezbędnych pierwiastków znajdujących się na liście zaproponowanej przez Komisję Europejską.
Współprawodawcy zgodzili się, że do 2030 r. UE powinna dysponować zdolnością do recyklingu co najmniej 25% rocznego zużycia surowców strategicznych, co stanowi dziesięciopunktowy wzrost w porównaniu z wnioskiem Komisji. Poparli cele wynoszące odpowiednio 10% i 40% w przypadku wydobycia krajowego (o ile pozwalają na to rezerwy) i mocy przerobowych do tego samego terminu, zakładając, że żaden kraj trzeci nie powinien dostarczać więcej niż 65% zapotrzebowania UE na dany materiał.
Grupy Zielonych są zaniepokojone potencjalnym zwiększeniem działalności wydobywczej, potencjalnie w rezerwatach przyrody, i wyraziły ubolewanie, że prawo nie skupiło się bardziej na ograniczeniu konsumpcji. „UE i państwa członkowskie muszą nadać priorytet realistycznym strategiom mającym na celu zmniejszenie popytu na surowce, zmniejszając w ten sposób krytyczność i łagodząc ryzyko środowiskowe i społeczne” – powiedział Robin Roels, rzecznik Koalicji Surowców organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska.
Małe reaktory modułowe
Francja i jej sojusznicy usilnie zabiegają o uznanie energetyki jądrowej za technologię kluczową dla osiągnięcia unijnych celów w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i klimatycznego. Małe reaktory modułowe (SMR) to w dużej mierze niewypróbowana technologia, której zwolennicy twierdzą, że ma potencjał szybkiego i rozproszonego wprowadzenia nowych mocy wytwórczych energii jądrowej, przy czym większość starzejącej się europejskiej floty reaktorów jądrowych jest gotowa do wycofania z eksploatacji, a zapotrzebowanie na energię elektryczną będzie rosło wraz ze wzrostem zużycie paliw kopalnych spada.
W dniu 12 grudnia parlament przyjął sprawozdanie z inicjatywy własnej posła do Parlamentu Europejskiego Franca Bogoviča (PPE, Słowenia), w którym zadeklarowano potrzebę „zbadania potencjału SMR w zapewnianiu UE niezawodnych, niedrogich dostaw energii elektrycznej na żądanie, przy potencjalna zdolność do zapewnienia stałego obciążenia podstawowego czystej energii elektrycznej, ciepła i pary dla przemysłu i gospodarstw domowych”.
Grupa lobbystyczna Nuclear Europe z siedzibą w Brukseli stwierdziła, że „przytłaczające poparcie” okazane przez eurodeputowanych oznacza, że parlamentarzyści SMR „zyskali uwagę, na jaką zasługują”, a uchwała została przyjęta większością 409 głosów do 173, przy 31 wstrzymujących się. Liberalna Renew, centroprawicowa EPP i inne ugrupowania prawicowe głosowały za, Zieloni/EFA i Lewica byli przeciwni, natomiast Partia Socjalistów i Demokratów była podzielona, przy czym większość była przeciwna.
Osoby pracujące w branży motoryzacyjnej potrzebują takiego samego wsparcia jak górnicy w procesie zielonej transformacji
Również 12 grudnia posłowie do Parlamentu Europejskiego poparli raport Susany Solís Pérez (Renew, Hiszpania) wzywający do przeglądu unijnego systemu „funduszy strukturalnych”, którego celem jest promowanie spójności gospodarczej i społecznej w całym bloku, w obliczu „kryzysu motoryzacyjnego, ekologicznego i transformacji cyfrowej”. Prawodawstwu dotyczącemu polityki klimatycznej powinny towarzyszyć „kompleksowe oceny oddziaływania terytorialnego w celu określenia skutków, jakie te środki mogą mieć dla regionów w okresie przejściowym”, zgodnie z rezolucją przyjętą zdecydowaną większością ponadpartyjną większością 548 głosów do 33 przy 18 wstrzymujących się.
W rezolucji stwierdza się, że Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji ukierunkowany na regiony węglowe w okresie transformacji energetycznej powinien zostać przedłużony po 2027 r., aby pomóc społecznościom zależnym od przemysłu motoryzacyjnego. „Nie możemy wyznaczyć ambitnych celów klimatycznych, takich jak wycofanie samochodów z silnikiem spalinowym do 2035 r., bez zapewnienia dotkniętym regionom wsparcia za pośrednictwem funduszy europejskich” – stwierdził Solis Pérez.
Polityka rozwojowa UE a górnictwo na globalnym Południu
13 grudnia na sesji plenarnej w Strasburgu posłowie do Parlamentu Europejskiego poparli większością 357 głosów do 179 uchwałę sporządzoną przez prawodawcę Barry’ego Andrewsa (Renew, Irlandia) w sprawie potencjalnej roli polityki rozwoju UE w poprawie warunków środowiskowych i społecznych odnoszących się do przemysłu wydobywczego w krajach rozwijających się . Wzywa Komisję Europejską do opracowania dobrowolnego „Kodeksu postępowania UE w sprawie odpowiedzialnych inwestycji w przemyśle wydobywczym w krajach rozwijających się”. Parlament odnotował „z głębokim zaniepokojeniem, że zwiększone zapotrzebowanie na surowce krytyczne, jeśli nie będzie właściwie zarządzane i łagodzone, będzie prowadzić do negatywnych skutków dla środowiska i społeczeństwa”.
W rezolucji wzywa się do podjęcia działań w wielu obszarach, od pracy dzieci po dalsze wezwanie władz wykonawczych UE do zaproponowania inicjatywy G20, aby zapewnić społecznościom lokalnym korzyści z posiadanych przez nie bogactw mineralnych. W tygodniu, w którym UE przyjęła przełomową ustawę dotyczącą należytej staranności w przedsiębiorstwach, parlament również zgodził się, że istnieje „pilna potrzeba” przyjęcia wiążącego na całym świecie traktatu ONZ.
„Mówią, że kobalt to nowa ropa naftowa” – powiedział Andrews po głosowaniu. „Myślę, co to oznacza dla Afryki i niepokoję się”. Porozumienie COP28 w sprawie przejścia od paliw kopalnych sprawiło, że jeszcze pilniejszym stało się zapewnienie, że błędy popełnione w przeszłości kolonialnej nie powtórzą się – stwierdził.
Bankowość na wodorze
Reklamowany jako kluczowy sposób magazynowania i przesyłania energii z rosnącej liczby farm wiatrowych i paneli słonecznych zasilających europejską sieć, Parlament Europejski powtórzył 14 grudnia swoje stanowisko, że „jedynym zrównoważonym źródłem wodoru jest wodór odnawialny”. Ustawodawcy zgodzili się jednak, że wodór „niskoemisyjny”, na przykład ten wytwarzany z gazu ziemnego z wykorzystaniem wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) w celu sekwestracji powstałych emisji CO2, może być stosowany przez nieokreślony okres przejściowy.
Eurodeputowani przyjęli większością 418 głosów do 44, przy 59 wstrzymujących się, raport posła do Parlamentu Europejskiego Roberta Hajšela (S&D, Słowacja) z radością witający niedawną inicjatywę Komisji Europejskiej „Europejski Bank Wodoru”, w ramach której 3 miliardy euro z unijnego Funduszu Innowacyjnego są wykorzystywane na wsparcie produkcji zielonego wodoru w serii aukcji. Parlament zgodził się jednak, że w świetle ogromnych dotacji oferowanych temu sektorowi w USA potrzeba więcej. „Jeśli UE chce stać się konkurencyjnym graczem na arenie międzynarodowej, potrzebujemy solidnego finansowania, a w tym kontekście początkowy budżet EHB w wysokości 3 miliardów euro nie jest wystarczający” – stwierdził Hajšel. W swoim raporcie wzywa Komisję Europejską do zwiększenia finansowania. Władza wykonawcza UE nie jest związana uchwałą parlamentu, ma jednak trzy miesiące na udzielenie uzasadnionej odpowiedzi.
