Gdy rok dobiega końca, TylkoGliwice przedstawia dziesięć kluczowych momentów, które ukształtowały Europę w 2023 r.
1. Rok wojny na Ukrainie
Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski uczcił rok od wybuchu wojny rosyjskiej na Ukrainie burzliwym tournee po Londynie, Paryżu i Brukseli. Wezwał sojuszników do zwiększenia wsparcia dla rozdartego wojną kraju, a w Brukseli opowiadał się za szybkim przystąpieniem Ukrainy do Unii Europejskiej.
„To jest nasza Europa. Takie są nasze zasady. To jest nasz sposób życia. A dla Ukrainy to droga do domu” – Zełenski powiedział przy pełnej izbie Parlamentu Europejskiego w Brukseli.
2. Finlandia przyłącza się do NATO
Finlandia została 31. członkiem NATO 4 kwietnia, podwajając granicę sojuszu z Rosją.
Inwazja na Ukrainę skłoniła Finlandię i Szwecję do porzucenia prowadzonej od kilkudziesięciu lat polityki niezaangażowania wojskowego i oba kraje złożyły wniosek o członkostwo w NATO w maju 2022 r.
Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan opóźnił przystąpienie Szwecji do UE w związku z obawami, że kraj ten udziela schronienia kurdyjskim bojownikom. W lipcu wycofał weto, a w grudniu turecki parlament wyraził zgodę, otwierając drogę do akcesji Szwecji na początku 2024 roku.
3. Katastrofa łodzi z migrantami Adriana
Przeciążona łódź rybacka przewożąca do 750 migrantów wywróciła się 14 czerwca u wybrzeży Pylos w Grecji w wyniku jednego z najbardziej śmiercionośnych wraków na Morzu Śródziemnym.
W ramach akcji poszukiwawczo-ratowniczej greckiej greckiej straży przybrzeżnej (HCG) i wojska uratowano 104 mężczyzn i odnaleziono 82 ciała. Mimo to urzędnicy potwierdzili później, że przypuszcza się, że zginęło ponad 500 osób.
Sprzeczne zeznania wzbudziły wątpliwości, czy łódź ratunkowa zawierająca HCG spowodowała kołysanie i wywrócenie się łodzi. Unijna agencja graniczna Frontex również spotkała się z rosnącą kontrolą w związku ze swoim udziałem w operacji reagowania.
4. Unijna ustawa o przywracaniu przyrody przetrwała ostre głosowanie
Nowa ustawa mająca na celu rekultywację co najmniej 20% lądów i mórz UE do 2030 r. przetrwała ostre głosowanie w Parlamencie Europejskim w lipcu.
Partie prawicowe, w szczególności Europejska Partia Ludowa (EPL), prowadziły zaciekłą kampanię, próbując całkowicie odrzucić ustawodawstwo, powołując się na zagrożenie dla źródeł utrzymania rolników i rybaków. Głosowanie uznano za zwycięstwo postępowców, ekologów i działaczy na rzecz ochrony przyrody, którzy przeciwstawili się ostrym sprzeciwom w dążeniu do ochrony różnorodności biologicznej w Europie.
Ustawa przekroczyła kolejną przeszkodę w listopadzie, kiedy prawodawcy osiągnęli porozumienie z państwami członkowskimi bloku.
5. Grecja walczy z największym pożarem w historii UE
Największy pożar, jaki kiedykolwiek zarejestrowano w UE, szalał w północno-wschodniej Grecji w sierpniu, gdy UE zmobilizowała połowę swojej floty powietrznej straży pożarnej do powstrzymania płomieni.
Najnowsze dane z Europejskiego Systemu Informacji o Pożarach Lasów (EFFIS) sugerują, że tylko w tym roku w 27 państwach członkowskich UE spłonęło ponad 463 000 hektarów gruntów, w tym hiszpańskie Wyspy Kanaryjskie, greckie wyspy Rodos i Korfu, południowy region Algarve w Portugalii oraz włoską wyspę Sycylię doświadczają intensywnych letnich pożarów.
6. Wybucha wojna pomiędzy Izraelem a Hamasem
W śmiertelnym szaleństwie bojowników Hamasu w Izraelu 7 października zginęło ponad 1100 osób, a około 250 zakładników. Oznaczało to początek wyniszczającej wojny, która od tego czasu szaleje nieprzerwanie, z tylko jedną sześciodniową wytchnieniem w walce pod koniec listopada. Szacuje się, że w konflikcie życie straciło ponad 20 000 Palestyńczyków.
Kryzys humanitarny, który ogarnął Strefę Gazy, wywołał mieszane reakcje Europy. Podczas gdy niektóre narody od początku wzywały do humanitarnego zawieszenia broni, inne stawiały opór, powołując się na prawo Izraela do samoobrony i potrzebę wykorzenienia Hamasu środkami militarnymi.
Na początku grudnia większość państw członkowskich UE poparła rezolucję Organizacji Narodów Zjednoczonych wzywającą do „natychmiastowego humanitarnego zawieszenia broni”.
7. Prounijna opozycja przejmuje władzę w Polsce
Partie opozycyjne zapewniły sobie wystarczającą liczbę głosów, aby obalić rządzącą partię Prawo i Sprawiedliwość (PiS) w październikowych wyborach w Polsce, torując drogę byłemu przewodniczącemu Rady Europejskiej Donaldowi Tuskowi na stanowisko nowego premiera.
Choć PiS był największą partią, zdobywając 35% głosów, Tuskowi udało się utworzyć rząd koalicyjny po tym, jak jego partia Koalicja Obywatelska zawarła porozumienie z dwiema innymi partiami prounijnymi: Partią Trzeciej Drogi i Nową Lewicą.
Od tego czasu Tusk podjął pierwsze kroki w kierunku zmiany polityki związanej z praworządnością, rozpoczynając proces dołączenia do Prokuratury Europejskiej i zwalniając szefów państwowej telewizji i radia, które znajdowały się w ścisłym uścisku jego populistycznych poprzedników.
8. Porozumienie amnestii wywołuje protesty w Hiszpanii
Nierozstrzygnięte lipcowe wybory powszechne nie pozostawiły jasnej drogi do rządu prawicowej lub lewicowej koalicji w Hiszpanii. Jednak socjaliści Pedro Sáncheza zawarli porozumienie z katalońskimi separatystami w sprawie utworzenia rządu w zamian za kontrowersyjną amnestię dla tych, którzy uczestniczyli w nieudanej próbie secesji od Hiszpanii w 2017 roku.
Porozumienie wywołało tygodnie gwałtownych protestów w stolicy Hiszpanii, Madrycie, i skłoniło urzędników w Brukseli do dokładnej analizy w związku z obawami dotyczącymi potencjalnych naruszeń praworządności.
9. Geert Wilders wygrywa wybory w Holandii
Przedterminowe wybory w Holandii w listopadzie przyniosły szokujący wynik, ponieważ eurosceptyczna i antyislamska Partia Wolności (PVV) odniosła zwycięstwo po gwałtownym wzroście w sondażach w ostatniej chwili.
Od tego czasu lider PVV Geert Wilders obiecał złagodzić swoją twardą politykę, po tym jak wcześniej wzywał do wprowadzenia zakazu meczetów i islamskich chust oraz zorganizowania referendum w sprawie wyjścia Holandii z UE.
Jednak biorąc pod uwagę, że partie centroprawicowe wahają się przed połączeniem sił z Wildersem, może mu się nie udać zgromadzić 76-osobowej większości w toczących się rozmowach koalicyjnych.
10. Ukraina, Mołdawia i Gruzja coraz bliżej członkostwa w UE
Dokonując historycznego posunięcia, zgodnie z zaleceniem Komisji Europejskiej, w grudniu państwa UE zatwierdziły rozpoczęcie formalnych rozmów w sprawie członkostwa Ukrainy i Mołdawii w UE.
Viktor Orbán wstrzymał się od głosu, co stanowi choreograficzne posunięcie polityczne, opuszczając na chwilę salę, aby umożliwić pozostałym 26 przywódcom podjęcie jednomyślnej decyzji. Gruzja została także oficjalnym kandydatem do przystąpienia do UE.
Wojna Rosji na Ukrainie nadała rozszerzeniu UE nowy wymiar pilności, ponieważ blok pragnie zintegrować swoją wschodnią flankę, w tym rozdartą wojną Ukrainę.
Bruksela również miała nadzieję zatwierdzić na grudniowym szczycie długoterminowy fundusz dla Ukrainy o wartości 50 miliardów euro, ale spotkała się z oporem Orbána.
Decyzję przełożono na luty, kiedy to przywódcy mogą być zmuszeni do utworzenia prowizorycznego funduszu poza podstawowym budżetem UE, jeśli Orbán będzie nadal deptał mu po piętach.
