Komisja Prawdy i Pojednania wydała szereg zaleceń dotyczących wzmocnienia kultury i języka Tornedalii.
Państwo szwedzkie i Kościół szwedzki powinny przeprosić za historyczne niesprawiedliwości popełnione wobec mniejszości zwanej Tornedalians, stwierdziła niezależna komisja.
Komisja Prawdy i Pojednania dla mieszkańców Tornedalii stwierdziła, że asymilacja ich społeczności w Szwecji w XIX i XX wieku „zaszkodziła mniejszości i nadal (dziś) utrudnia ochronę ich języka, kultury i tradycyjnych gałęzi przemysłu”.
Komisja otrzymała zadanie zbadania naruszeń popełnionych wobec mieszkańców Tornedali i pracuje nad raportem od czerwca 2020 r. Raport końcowy został opublikowany w środę i przedstawiony szwedzkiemu rządowi.
„Aby móc poczynić postępy, konieczne są naprawy” – stwierdziła Komisja. Pierwszym krokiem byłoby „uznanie ujawnionych dzisiaj naruszeń historycznych”.
Terje Raattamaa, wiceprezes Szwedzkiego Stowarzyszenia Tornedalian, twierdzi, że raport Komisji jest „krokiem we właściwym kierunku”.
„Bardzo się cieszymy, że nasze problemy będą teraz częściej widoczne w rządzie i opinii publicznej, a rząd da nam trochę pieniędzy na pracę i też przeprosi” – mówi TylkoGliwice.
„Mamy nadzieję, że w następnej kolejności zaakceptują nas jako rdzenną ludność, ponieważ mieszkamy na tym obszarze razem z Samami od 100, 200, czyli ponad tysiąc lat” – mówi.
Kim są Tornedalianie?
Tornedalianie pochodzą z okolic doliny rzeki Torne w północnej Szwecji, niedaleko granicy z Finlandią i są potomkami Finów, którzy osiedlili się tam w XIX wieku – zanim rzeka stała się granicą między obydwoma krajami.
Tornedalianie to Szwedzi mówiący językiem meänkieli, językiem ugrofińskim bardzo zbliżonym do fińskiego, i chociaż ich odrębny język i kultura były początkowo wspierane przez Szwedów, w latach osiemdziesiątych XIX wieku wprowadzono politykę „szwedyzacji” i asymilacji.
Zakaz mówienia dzieciom w języku ojczystym lub noszenia tradycyjnych strojów był surowo egzekwowany w szkołach aż do początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Tysiące dzieci wysłano do szkół z internatem prowadzonych przez Kościół luterański i zmuszono do mówienia po szwedzku.
Historycznie rzecz biorąc, Tornedalczycy utrzymywali się z rolnictwa, łowiectwa, rybołówstwa i hodowli reniferów, a obecnie w Szwecji żyje około 50 000 Tornedalczyków.
W 2000 roku państwo szwedzkie oficjalnie uznało Tornedalczyków za mniejszość narodową, a Meänkieli za język urzędowy podlegający ochronie w systemie oświaty i prawa, mediach i życiu kulturalnym.
Z nowego raportu opublikowanego przez Komisję wynika, że można zrobić więcej, aby wzmocnić status języka, włączając Meänkieli do programów publicznych i szkół, oraz że państwo szwedzkie powinno „natychmiast rozpocząć oficjalny proces” publicznych przeprosin wobec mieszkańców Tornedali .
Inna komisja w Szwecji bada obecnie dyskryminacyjną politykę stosowaną wobec rdzennej ludności Lapończyków. Raport ten zostanie upubliczniony w 2025 roku.
