Stoimy przed krytycznym momentem, w którym konieczne jest wzmocnienie stałego przywództwa UE, jej zobowiązań prawnych i odpowiedzialności za ochronę jednego z najbardziej bezbronnych i biologicznie zróżnicowanych obszarów planety, pisze Sian Owen.
Kiedy w dniu 9 października 2022 r. UE osiągnęła postęp w swojej strategii ochrony różnorodności biologicznej na rok 2030, zamykając wrażliwe ekosystemy morskie dla połowów przydennych, uznano to za wizjonerski krok na skalę globalną.
Zaledwie rok później wygląda na to, że Bruksela jest gotowa porzucić to, co uznano za doniosłe zwycięstwo na rzecz ochrony, zachowania i przywracania różnorodności biologicznej.
Zamknięcia, wdrożone dzisiaj rok temu na mocy unijnego rozporządzenia o dostępie do głębin morskich, dokonano w uznaniu obowiązku państw członkowskich w zakresie ochrony niezwykle wrażliwych ekosystemów morskich przed skutkami przełowienia i innych zakłóceń ze strony człowieka.
Obowiązki te zostały powtórzone w Planie działań morskich UE i podzielane przez Organizację Narodów Zjednoczonych, która uznaje ogromne znaczenie i wartość ekosystemów głębinowych oraz utrzymywanej przez nie różnorodności biologicznej.
Zagrożone wrażliwe środowiska
Zagrożone jest szereg delikatnych środowisk związanych z górami podwodnymi, systemami grzbietów oceanicznych i podobnymi obiektami, gdzie koralowce zimnowodne i gąbki głębinowe stanowią bogate siedlisko dla wielu innych gatunków.
Życie w głębinach rośnie i rozmnaża się powoli i jest wyjątkowo przystosowane do w dużej mierze niezmiennego środowiska.
To czyni go szczególnie wrażliwym na niszczycielskie narzędzia połowowe, takie jak trawlery denne, które bezkrytycznie niszczą całe życie na swojej drodze.
Ochrony szczególnie wymagają góry podwodne — podwodne góry wznoszące się z dna morskiego, nie naruszając powierzchni oceanu.
Podobnie jak oazy na pustyni, te wrażliwe ekosystemy morskie są ogromnymi rezerwuarami różnorodności biologicznej.
Są ważne dla dużych ssaków morskich, takich jak delfiny i wieloryby, a także dla niezwykłej różnorodności ryb, egzotycznych gąbek i koralowców.
Zaledwie rok później rozporządzenie jest zagrożone
Koalicja na rzecz Ochrony Głębin Morskich wzywa UE do wywiązania się ze swoich zobowiązań w zakresie ochrony wrażliwych ekosystemów głębin oceanicznych przed skutkami niszczycielskich połowów dennych od 2012 r., kiedy Komisja Europejska po raz pierwszy zaproponowała nowe rozporządzenie w sprawie dostępu do głębin morskich.
Rozporządzenie zostało ostatecznie przyjęte w 2016 r., po latach długich debat i negocjacji.
Ze względu na brak współpracy i niską wolę polityczną nielicznych państw członkowskich UE z silnymi lobbystami branży rybnej wprowadzenie pierwszych zamknięć zajęło aż do 2022 r. – cztery lata po terminie wymaganym na mocy rozporządzenia.
Przywództwo i wytrwałość europejskiego komisarza ds. środowiska i oceanów Virginijusa Sinkevičiusa odegrały kluczową rolę w zapewnieniu tego znaczącego zwycięstwa w zakresie ochrony oceanów.
Jednak zaledwie rok później rozporządzenie jest już zagrożone. Podczas gdy UE rozważa roczną listę proponowanych zamknięć obszarów na rok 2023, zgodnie z zaleceniem unijnego organu naukowego ICES, niektóre państwa członkowskie sprzeciwiają się dalszym zamknięciom.
Kraje te powinny pamiętać, że zobowiązały się do wdrożenia rozporządzenia, gdy zostało ono przyjęte w drodze konsensusu w 2016 r. Zobowiązanie to obejmuje akceptację corocznych przeglądów wykazu wrażliwych ekosystemów morskich oraz dalsze zamykanie destrukcyjnych praktyk połowowych.
Spojrzenie poza zainteresowania
Aby UE mogła wywiązać się ze swoich zobowiązań w zakresie różnorodności biologicznej, musi niezachwianie realizować swoje zobowiązanie do ochrony głębin morskich.
Wymaga to spojrzenia poza interesy rybołówstwa komercyjnego i skupienia się na szerszej, wewnętrznej wartości tych wyjątkowych i delikatnych ekosystemów, których sama wrażliwość wymaga dalszej ochrony ze strony Komisji Europejskiej.
Takie podejście jest zgodne z Obietnicą przywódców na rzecz przyrody dotyczącą zatrzymania i odwrócenia utraty różnorodności biologicznej do 2030 r., podpisaną przez wszystkich szefów państw UE i przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen.
Komisarz Sinkevičius wykazał się dotychczas zaangażowaniem we wdrażanie tych zabezpieczeń.
Wkraczając w ostatnią fazę swojej kadencji, wzywamy go, aby pokierował przyjęciem nowych zamknięć gór podwodnych i innych wrażliwych ekosystemów morskich na wodach UE, zgodnie z wymogami rozporządzenia oraz najlepszymi i najbardziej ambitnymi opiniami naukowymi.
To kluczowy moment dla wzmocnienia stałego przywództwa UE, jej zobowiązań prawnych i odpowiedzialności za ochronę jednego z najbardziej bezbronnych i zróżnicowanych biologicznie obszarów planety.
