Spożycie alkoholu w UE spadło o 0,5 litra między 2010 a 2020 rokiem. Wbrew tej tendencji, kilka krajów zwiększyło spożycie.
Jeśli chodzi o picie alkoholu, wydaje się, że styl życia Europejczyków w dużym stopniu zmienił na lepsze nasze podejście do alkoholu.
„Żaden poziom spożycia alkoholu nie jest bezpieczny dla naszego zdrowia” – ostrzega Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), niemniej jednak ilość alkoholu, którą pijemy, nadal jest znacząca.
Ryzyko zachorowania na raka znacznie wzrasta, gdy spożywa się więcej alkoholu. Władze ds. zdrowia wzywają ludzi do zaprzestania picia alkoholu lub przynajmniej do jego ograniczenia.
Ale czy bierzemy pod uwagę te ostrzeżenia?
Choć część osób przyjmuje postawę niepicia alkoholu w styczniu, w ramach tzw. „suchego stycznia”, dane wskazują, że szerszy spadek spożycia alkoholu w Europie wykazywał oznaki spowolnienia już od lat 2000.
Jak zmieniło się spożycie alkoholu w Europie w ostatnich dekadach? Które kraje mają najwyższy wskaźnik spadku i wzrostu spożycia alkoholu?
Całkowite spożycie alkoholu jest definiowane jako roczna sprzedaż czystego alkoholu w litrach na osobę w wieku 15 lat i więcej. Napoje alkoholowe są przeliczane na czysty alkohol. Dane nie obejmują nierejestrowanego spożycia alkoholu, takiego jak produkcja krajowa lub nielegalna.
W regionie europejskim UE i WHO obserwuje się stopniowy spadek spożycia alkoholu.
W UE ogólne spożycie alkoholu na osobę w wieku 15 lat i więcej spadło o 2,9 litra w ciągu ostatnich czterech dekad – z 12,7 litra w 1980 r. do 9,8 litra w 2020 r., co stanowi spadek o 23 proc.
Zużycie znacznie spadło między rokiem 1980 (12,7 litra) a 2000 (10,5 litra).
Ilość i tempo spadku zwolniły w kolejnych dwóch dekadach. W latach 2010–2010 w UE spadło o 0,5 litra.
Spożycie alkoholu w Europejskim Regionie WHO, obejmującym 53 kraje, w tym Rosję i państwa ościenne, spadło z 12 litrów w 2000 r. do 9,5 litra w 2020 r., co oznacza spadek o 2,5 litra (21 procent).
Mimo tego spadku Europejski Region WHO nadal odnotowuje najwyższy poziom spożycia alkoholu na osobę na świecie.
Rocznie każda osoba w Regionie, która ma 15 lat i więcej, wypija średnio 9,5 litra czystego alkoholu. Jest to równoważne 190 litrom piwa, 80 litrom wina lub 24 litrom mocnych alkoholi.
W 2020 r. roczne spożycie alkoholu wahało się od 1,2 litra w Turcji do 12,1 litra na Łotwie wśród 36 krajów europejskich, w tym UE, Wielkiej Brytanii, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) i krajów kandydujących do UE.
Obywatele UE spożywają średnio 9,8 litra alkoholu.
Niemcy (10,6 litra) miały najwyższą ilość spożycia alkoholu wśród „Wielkiej Czwórki” UE pod względem gospodarki i populacji, a następnie Francja (10,4 litra), Hiszpania (7,8 litra) i Włochy (7,7 litra). W Wielkiej Brytanii było to 9,7 litra.
Analizując zmiany na poziomie krajowym pomiędzy 2010 a 2020 rokiem, można zauważyć, że spożycie alkoholu spadło w 25 krajach, podczas gdy wzrosło w 11 krajach.
W niektórych krajach odnotowano niewielkie zmiany, ale w większości krajów w tym okresie zaobserwowano znaczące zmiany
Konsumpcja spadła o ponad litr w 14 krajach
W 14 krajach spożycie alkoholu spadło o ponad litr, podczas gdy w 5 krajach w tym okresie wzrosło.
Irlandia i Litwa odnotowały największy spadek spożycia alkoholu w tym okresie. W obu krajach spadło ono o 2,1 litra, tuż za nimi znalazły się Hiszpania i Grecja (w obu przypadkach o 2 litry).
Holandia, Francja, Cypr i Finlandia również odnotowały spadki powyżej 1,5 litra. Wielkość spadku mieściła się również w przedziale od jednego litra do 1,5 litra w Serbii, Belgii, Chorwacji, Danii, Szwajcarii i Niemczech.
W UE spożycie alkoholu spadło o 0,6 litra między 2010 a 2020 rokiem.
Największy wzrost zanotowano na Łotwie, gdzie spożycie zwiększyło się o 2,3 litra.
Bułgaria (1,4 litra), Malta (1,1 litra), Rumunia i Polska (obie 1 litr) również wykazały znaczne wzrosty. Wzrost wyniósł ponad 0,5 litra w Norwegii, Włoszech i Islandii.
Ponieważ spożycie alkoholu znacznie różniło się w poszczególnych krajach Europy, przydatnym wskaźnikiem jest również analiza zmian procentowych.
Największy spadek (o 24,1 proc.) odnotowano w Grecji, następnie w Holandii (20,9 proc.), Hiszpanii (20,4 proc.) i Turcji (20 proc.).
Spadek wyniósł ponad 15 procent także w Irlandii, Serbii, na Litwie, w Finlandii, Francji i na Cyprze.
Łotwa (23,5 proc.) również odnotowała najwyższy wzrost zmiany procentowej.
Wiele krajów europejskich wdrożyło szereg działań mających na celu ograniczenie spożycia alkoholu, takich jak opodatkowanie, ograniczenia dostępności alkoholu i zakazy reklamy alkoholu.
Jednakże, zdaniem OECD, ich skuteczność ograniczana jest przez słabą realizację w praktyce i ograniczone zasoby.
Rola płci i wykształcenia w nadmiernym piciu alkoholu
Spożycie alkoholu znacząco różni się w zależności od płci i wykształcenia. Badano nie ilość, ale odsetek osób pijących dużo i okazjonalnie.
Jest to odsetek dorosłych w wieku 18 lat i starszych, którzy zgłosili, że wypili 60 gramów lub więcej czystego etanolu jednorazowo w ciągu ostatnich 30 dni. To odpowiada 6 drinkom lub więcej.
W 2019 r. w krajach UE prawie co piąty dorosły (19 proc.) przyznał się do okazjonalnego spożywania dużych ilości alkoholu co najmniej raz w miesiącu, a odsetek ten utrzymuje się na stabilnym poziomie od 2014 r.
We wszystkich krajach mężczyźni częściej niż kobiety zgłaszali intensywne epizodyczne picie. W 2019 r. średnio w krajach UE 26,6 proc. mężczyzn zgłaszało intensywne epizodyczne picie co najmniej raz w miesiącu w porównaniu do 11,4 proc. kobiet.
Najwyższy odsetek intensywnego, epizodycznego picia wśród mężczyzn odnotowano w Rumunii (55,2 proc.). Wskaźnik ten przekraczał 35 proc. w Danii, Luksemburgu, Niemczech i Belgii.
Najwyższy wskaźnik incydentalnego picia alkoholu odnotowano wśród kobiet w Danii, Luksemburgu, Niemczech i Irlandii, przekraczający 20 procent.
Stosunek mężczyzn do kobiet pijących dużo alkoholu pokazuje lukę płciową. W 2019 r. wynosił on 2,33 w UE, co oznacza, że 2,33 mężczyzn piło dużo alkoholu w porównaniu do kobiet. Ten stosunek był najniższy w Irlandii (1,46), Islandii (1,63) i Niemczech (1,74).
Turcja i Cypr były wyjątkami pod względem różnicy w spożyciu alkoholu ze względu na płeć, gdzie stosunek ten wynosił ponad 8.
Badania naukowe sugerują, że różnice płciowe mogą być związane z różnymi oczekiwaniami kulturowymi i odzwierciedlać tradycyjne role płciowe. Mogą być również powiązane z luką w zatrudnieniu ze względu na płeć i niższymi dochodami.
Nadużywanie alkoholu jest niższe u osób z niższym wykształceniem. Dlaczego?
Poziom wykształcenia ma również znaczenie w przypadku intensywnego picia. Osoby z niższym poziomem wykształcenia nie mają wyższego wskaźnika intensywnego picia epizodycznego w krajach UE, z wyjątkiem Łotwy.
Średnio 12,5 proc. osób z wykształceniem niższym niż średnie przyznało się do sporadycznego spożywania alkoholu w dużych ilościach, podczas gdy odsetek ten wśród osób z wykształceniem co najmniej średnim (22,3 proc.) lub wyższym (20,2 proc.) wyniósł 20 proc. lub więcej.
Różnice te wyraźnie odzwierciedlają większą zdolność nabywczą.
„Alkohol jest bardziej przystępny cenowo dla osób z wyższym wykształceniem i wyższymi dochodami. Jednak patrząc na szkody związane z alkoholem, ciężar jest większy dla osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym” – stwierdzono w raporcie OECD „Health at State of Health in the EU Cycle-2022”.
Najwyższy wskaźnik luki edukacyjnej wśród osób pijących duże ilości alkoholu odnotowano na Łotwie, w Grecji, Estonii, Bułgarii i na Litwie.
W krajach tych wskaźnik nadużywania alkoholu okazjonalnie wśród osób z wykształceniem niższym był nieznacznie wyższy niż wśród osób z wykształceniem wyższym.
Czy istnieje bezpieczny poziom spożycia alkoholu?
To proste pytanie i prosta odpowiedź: nie, nie ma.
„Nie możemy mówić o tak zwanym bezpiecznym poziomie spożycia alkoholu. Nie ma znaczenia, ile pijesz – ryzyko dla zdrowia pijącego zaczyna się od pierwszej kropli jakiegokolwiek napoju alkoholowego” – wyjaśniła dr Carina Ferreira-Borges, pełniąca obowiązki kierownika jednostki ds. zarządzania chorobami niezakaźnymi i regionalnego doradcy ds. alkoholu i narkotyków w regionalnym biurze WHO dla Europy.
Jednak ilość alkoholu nadal ma znaczenie.
„Jedyne, co możemy powiedzieć na pewno, to to, że im więcej pijesz, tym bardziej to szkodliwe – innymi słowy, im mniej pijesz, tym jest to bezpieczniejsze” – powiedziała Ferreira-Borges.
