Wrzosowiska są ważnymi miejscami postoju dla ptaków przelatujących przez Europę.
Od pustyń Afryki Północnej po strefy umiarkowane Europy Północnej ptaki wędrowne są uzależnione od starożytnych wrzosowisk, aby odpocząć, znaleźć pożywienie i miejsca do rozrodu.
Ale rosnące temperatury i przedłużające się fale upałów powodują nieodwracalne szkody dla tych delikatnych ekosystemów i ptaków, które są od nich zależne. W tym roku o 15% mniej ptaków korzysta z europejskich wrzosowisk jako przystanków.
Jak wynika z informacji BirdLife International i Komisji Europejskiej, gatunki takie jak świergotek drzewny są szczególnie dotknięte tą sytuacją, ponieważ po długiej migracji z Afryki Subsaharyjskiej walczą o przetrwanie w nieoptymalnych warunkach panujących po przybyciu.
„Jeśli weźmiemy pod uwagę gatunki migrujące, zwłaszcza ptaki, pokonują one ogromne odległości. Nałóżmy na to zmiany klimatu, a presja stanie się jasna. W którym momencie siedliska te staną się zbyt gorące zarówno dla gatunków migrujących, jak i rezydentnych?”, wyjaśnia Neil Lister z Suffolk and Essex Coasts and Heaths National Landscape.
Obecna europejska fala upałów jest jedną z najdłuższych i najintensywniejszych w historii. Trwająca ponad dwa miesiące temperatura stale przekraczała średnie historyczne, a niektóre obszary odnotowały niespotykane dotąd maksima. Te przedłużające się upały doprowadziły do znacznego stresu ekologicznego, szczególnie na wrzosowiskach, które są krytycznymi punktami postoju i lęgowiskami ptaków wędrownych.
Czym są wrzosowiska i dlaczego są ważne dla dzikiej przyrody?
Jak podaje brytyjska organizacja charytatywna RSPB, wrzosowisko to otwarta przestrzeń porośnięta niskimi roślinami, stworzona przez człowieka w epoce brązu.
Wrzosowiska występują w Niemczech, Holandii, Danii, Hiszpanii, Francji i Wielkiej Brytanii. Charakteryzują się one wrzosami, janowcami i trawami rosnącymi na piaszczystych, kwaśnych glebach.
W ciągu ostatniej dekady wrzosowiska w Europie uległy znacznej degradacji. Między 2000 a 2018 r. zasięg wrzosowisk i krzewów zmniejszył się o 1,2%, głównie z powodu zalesiania, pożarów i rozrostu miast, zaostrzonego przez globalne ocieplenie, zgodnie z danymi Europejskiej Agencji Środowiska.
Według MDPI, w północno-zachodniej Hiszpanii w latach 2003–2011 utracono ponad 7000 hektarów suchych wrzosowisk, co oznacza spadek o 20,3%.
Po Brexicie trudniej dbać o brytyjskie wrzosowiska
Neil Lister podkreśla znaczenie wspólnych wysiłków na rzecz ochrony: „Nie ma sensu, żebyśmy pracowali sami, jeśli nie zauważamy podstawowej sztuczki zarządców wrzosowisk gdzie indziej. Nadal utrzymuję kontakt z zarządcami wrzosowisk w Europie. Musimy nadal współpracować. Same ptaki są europejskie”.
Przed Brexitem Neil Lister współprzewodniczył europejskiemu partnerstwu finansowanemu przez UE, skupiającemu się na ochronie przyrody transgranicznej.
Podkreśla znaczenie utrzymywania kanałów komunikacji i spójnych praktyk ochrony środowiska bez względu na to, co dzieje się w polityce. „Uspokajające jest wiedzieć, że kontakt pozostaje, kanały komunikacji są nadal otwarte, a ten sposób współpracy nie został całkowicie utracony” – mówi Lister.
Ochrona ekosystemów jest niezbędna nie tylko dla zachowania bioróżnorodności, ale także dla utrzymania równowagi ekologicznej, która podtrzymuje życie. Ponieważ zmiany klimatyczne nadal wpływają na te regiony, ochrona tych krytycznych obszarów odpoczynku i wspieranej przez nie bioróżnorodności pozostaje kluczowym celem dla konserwatorów w całej Europie.
Gdzie jeszcze w Europie wrzosowiska ucierpiały?
Na Półwyspie Jutlandzkim w Danii wrzosowiska służą jako ważne miejsca postoju i lęgowiska dla wielu gatunków ptaków. Trwający wzrost temperatury doprowadził do znacznych zmian siedlisk, utrudniając ptakom znalezienie odpowiedniego pożywienia i schronienia.
Podobnym zagrożeniom poddawane są holenderskie wrzosowiska, przy czym wzrost temperatur powoduje zmiany w składzie gatunkowym roślin i spadek populacji owadów, które stanowią podstawowe źródło pożywienia dla ptaków wędrownych.
Według Research and Innovation, zagrożone są również wrzosowiska we Francji, gdzie wzrost temperatury i degradacja siedlisk oddziałują na podobne czynniki, co negatywnie wpływa na gatunki ptaków lokalnych i wędrownych.
Wrzosowiska są ważnymi pochłaniaczami węgla
Nie tylko ptaki cierpią, gdy wrzosowiska są niszczone. Są one również krytycznymi pochłaniaczami węgla, pomagającymi łagodzić zmiany klimatu poprzez pochłanianie i magazynowanie dwutlenku węgla.
Wspierają szeroki zakres bioróżnorodności, w tym rzadkie i zagrożone gatunki. Gęste systemy korzeniowe roślin wrzosowiskowych zapobiegają erozji gleby, utrzymują jakość wody i regulują jej przepływ, zmniejszając ryzyko powodzi podczas intensywnych opadów deszczu i utrzymując stały dopływ wody w okresach suszy, zgodnie z Heart of England Forest.
