Ponieważ nastroje stają się coraz bardziej napięte, TylkoGliwice przygląda się głównym kwestiom – i punktom zapalnym – przed kluczowym głosowaniem.
Polscy politycy składają wielkie obietnice, a na ulice wylewają się zwolennicy opozycji – to może oznaczać tylko jedno: wybory tuż-tuż.
W decydującym głosowaniu, które odbędzie się 15 października, obecna prawicowa Partia Prawo i Sprawiedliwość (PiS) zmierzy się z liberalną Koalicją Obywatelską Donalda Tuska, obok partii lewicowych i skrajnie prawicowych.
Politycy walczą ze sobą zębami i pazurami, ale jakie dokładnie były główne kwestie – i punkty zapalne – mające wpływ na dotychczasowy kształt wyborów?
1. Bezpieczeństwo
Jeszcze przed rozpoczęciem kampanii bezpieczeństwo było jednym z najważniejszych tematów polskiej polityki, gdy kraj leżał na granicy Białorusi i Ukrainy.
Przywódcy PiS obiecali zwiększenie wydatków wojskowych i zbudowanie jednej z najsilniejszych armii w Europie, podkreślając ryzyko rozprzestrzenienia się wojny Rosji na Ukrainie na jej terytorium.
Partia populistyczna jest „naturalnie bardziej wrażliwa” na tę kwestię, ponieważ jej zaplecze znajduje się na wschodzie i południu Polski, na granicy z Białorusią i Ukrainą, mówi Wojciecha Przybylskiegoanalityk polityczny w Visegrad Insight.
Ale opozycja przywiązuje taką samą wagę do kwestii bezpieczeństwa – dodaje.
Inni obserwatorzy idą dalej, argumentując, że PiS celowo wyolbrzymia niepewność, aby wpłynąć na głosowanie.
„Przeważnie próbują grać na ludzkich lękach” – wyjaśnia Filip Pazderski, szef programu demokracji i społeczeństwa obywatelskiego w Polskim Instytucie Spraw Publicznych. „Wojna pomaga partii rządzącej dzięki temu wiecowi za efektem flagi”.
Częścią tego postrzegania zagrożenia jest przekonanie, że Polska jest „najeżdżana przez obcych” – kontynuuje, odnosząc się do długotrwałego kryzysu migracyjnego z Białorusią.
„Wykorzystują zdjęcia uchodźców przekraczających Morze Śródziemne lub nagrania zamieszek we Francji, aby twierdzić, że jeśli Polacy zagłosują na opozycję, tak właśnie się stanie”.
Retorykę antyimigrancką i uchodźczą słychać było w całym spektrum politycznym, a Tusk w nagraniu opublikowanym w mediach społecznościowych obiecał: „Polacy muszą odzyskać kontrolę nad tym krajem i jego granicami”.
2. UE (aka: stosunki z Berlinem)
Centralnym punktem debat przedwyborczych były związki Polski z Unią Europejską (UE), a zwłaszcza z jej głównym mocarstwem, Berlinem.
Od objęcia urzędu w 2015 r. PiS skierował się w stronę autorytaryzmu i podważał praworządność, popadając w konflikt z Brukselą.
Koalicja Obywatelska pod przewodnictwem Tuska, byłego przewodniczącego Rady Europejskiej, jest zdecydowanie proeuropejska, postrzegając UE jako najlepszy sposób na zapewnienie przyszłego bezpieczeństwa i dobrobytu kraju.
Zaproponował odwrócenie erozji praworządności w celu uwolnienia miliardowych środków z zamrożonych funduszy UE, co byłoby mile widzianym zastrzykiem dla kasy Warszawy.
Natomiast PiS podsyca nastroje antyniemieckie i przyjmuje postawę izolacjonistyczną – ocenia analityk Przybylski.
„Wykorzystują nieufność starszego elektoratu do Niemiec… PiS wrabia opozycję w agentów Berlina w ramach jej rzekomego wielkiego planu odtworzenia drugiej wojny światowej, w której Niemcy i Rosja atakują Polskę”.
„To absurdalne twierdzenia” – dodaje.
De facto przywódca Polski, wicepremier Jarosław Kaczyński, wielokrotnie oskarżał Tuska o plany sprzedaży przedsiębiorstw państwowych niemieckim inwestorom, nazywając go marionetką Berlina.
3. Ukraina
Kwestie wokół Ukrainy odegrały znaczącą rolę w kampanii wyborczej.
Jako dawne państwo satelickie Związku Radzieckiego Polska szybko stanęła za Kijowem, gdy w lutym 2022 r. rosyjskie czołgi przekroczyły granicę.
Kraj przyjął setki tysięcy ukraińskich uchodźców i zapewnił znaczne wsparcie wojskowe i finansowe.
Jednak od tego czasu stosunki uległy pogorszeniu, a we wrześniu Warszawa oświadczyła, że zaprzestanie wysyłania broni do Kijowa.
Rosnąca w siłę polska skrajna prawica próbowała zaognić wrogość wobec ukraińskich uchodźców, podczas gdy polscy rolnicy protestowali przeciwko zalewowi kraju taniego importu ukraińskiego zboża, co przyczyniło się do zmiany polityki.
„PiS stara się pozyskać dodatkowe głosy, bo nie ma pewności, że zdobędzie większość jak w poprzednich wyborach” – Przybylski. „Próbują zagrać tą kartą (uchodźczą), która jest zgodna z ich izolacjonizmem i nacjonalizmem”.
Jednak zwolennicy obu głównych partii w zdecydowanej większości opowiadają się za pomocą Ukrainie – kontynuuje.
We wrześniowym sondażu polskich wyborców przeprowadzonym przez IBRiS, uchodźcy zostali uznani za najmniej istotną kwestię spośród 12 problemów społecznych.
„Myślę, że opozycja trzyma dobre stanowisko. W uchodźcach widzi wyzwanie i twierdzi, że wie, jak sobie z nim poradzić. Że tę kwestię można rozwiązać, a nie grać” – przekonuje Przybylski.
4. Inflacja
Podobnie jak w wielu krajach europejskich, obawy dotyczące niebotycznie wysokich cen artykułów pierwszej potrzeby, takich jak żywność i energia, były przedmiotem gorącej debaty.
„Inflacja jest bardzo, bardzo ważna” – mówi Pazderski. „Kiedyś było to jeszcze ważniejsze, ale ostatnio inflacja nieco spadła”.
„Opozycja wykorzystałaby to do ataku na obecną większość rządzącą, twierdząc, że to jej wina” – kontynuuje.
Zdaniem eksperta PiS zrzuca winę za podwyżki na zdarzenia zewnętrzne, takie jak wojna na Ukrainie i ekologiczna polityka UE, próbując zasugerować, że problem wymknął się spod jego kontroli.
Rosnące ceny zostały we wrześniowym badaniu IBRiS drugim najważniejszym problemem stojącym przed Polakami.
Według wstępnych szacunków GUS, w zeszłym miesiącu stopa inflacji zasadniczej w Polsce spadła do 8,2% rok do roku, poniżej oczekiwań analityków na poziomie 8,5%.
Po raz pierwszy od wybuchu walk na Ukrainie wskaźnik ten spadł poniżej 10% i jest najniższym poziomem od końca 2021 roku.
5. Polityki społeczne
Choć być może mniej widoczne niż inne, w porządku obrad pojawiły się kwestie społeczne.
W obliczu starzenia się społeczeństwa gorącą dyskusją są kwestie emerytur, a także polityk związanych z „rodzeniem dzieci”, takich jak wsparcie państwa dla rodzin z dziećmi, zauważa Przybylski.
Polska stoi przed ogromnym wyzwaniem demokratycznym w związku ze stałym wzrostem liczby ludności od początku XXI wieku. Tymczasem wiele polityk PiS ograniczających prawa do aborcji spotkało się z ostrą krytyką.
Partia konserwatywna obiecała także rozszerzenie wprowadzonego w 2016 roku niezwykle popularnego programu świadczeń na dzieci „500+”, w ramach którego od stycznia przyszłego roku polskie rodziny otrzymają 60% wzrost świadczeń.
Przybylski twierdzi, że Koalicja Obywatelska, uniwersalny sojusz polityczny, kładzie nacisk na politykę mającą na celu poprawę zdrowia. Innym pomysłem, jaki wpadli na pomysł, jest oferowanie bezpośrednich dopłat dziadkom, którzy chcą zostać w domu i opiekować się niemowlętami.
„Ale głównym przesłaniem opozycji jest to, że wytnie także negatywne emocje i energię, które napędzają taką polaryzację i nienawiść” – dodaje Pazderski.
