Podróż koleją pomaga UE w osiąganiu celów w zakresie klimatu i oszczędności energii – ale w którym kraju jest najwięcej kolei i kto najczęściej podróżuje pociągami?
Zwiększenie wykorzystania transportu publicznego i zminimalizowanie zależności od samochodu to dwa istotne sposoby pomocy Europie w osiągnięciu ambitnych celów w zakresie klimatu i oszczędności energii. Podstawą osiągnięcia obu celów jest kolej na kontynencie.
Usługi kolejowego transportu pasażerskiego i wskaźniki wykorzystania różnią się znacznie w całej Europie. Według różnych wskaźników najwyższe wskaźniki wykorzystania kolei mają Szwajcaria, Austria, Francja i Szwecja.
Kto najczęściej podróżuje pociągiem w Europie? W których krajach odsetek wykorzystania pociągów w transporcie pasażerskim jest najwyższy? Które kraje mają największą gęstość linii kolejowych?
Istnieją różne mierniki pomiaru rozpowszechnienia kolejowego transportu pasażerskiego. Jednym z nich są dane pasażerokilometrowe, czyli średnia odległość przebyta koleją (krajowa i międzynarodowa) w przeliczeniu na mieszkańca.
Całkowity transport pasażerski jest równy sumie krajowego i międzynarodowego transportu pasażerskiego. Narodowość pasażera nie jest brana pod uwagę. Zamiast tego lokalizację podróży uwzględnia się w zbiorach danych zawierających pasażerokilometry na mieszkańca i liczbę podróży na mieszkańca.
W przypadku podróży międzynarodowych dane pasażerokilometrowe obejmują jedynie odległość przebytą w sieciach krajowych, czyli innymi słowy część podróży odbywającą się na terytorium danego kraju, a nie odległość całej podróży.
Ponieważ istnieje znacząca różnica między podróżami przed pandemią a okresem pandemii, warto wziąć pod uwagę dane za rok 2019 i 2021. Porównania tutaj opierają się głównie na danych za 2019 rok.
Transport kolejowy: pasażerokilometr na mieszkańca
W 2019 r. pasażerokilometr na mieszkańca w podróżach krajowych i międzynarodowych wahał się od 117 km w Grecji do 2378 km w Szwajcarii. Średnia UE wyniosła 927 km. W 2021 r. kraje te nie uległy zmianie, ale liczby tak. W Grecji było to 61 km, a w Szwajcarii 1536 km, podczas gdy średnia w UE spadła do 583 km.
W 2019 r. największą liczbę pasażerokilometrów w UE miała Austria (1440 km), a następnie Francja (1437 km), Szwecja (1429 km), Niemcy (1208 km) i Wielka Brytania (1078 km).
Dania (1063 km), Czechy (1019 km) i Włochy (939 km) to kolejne kraje o liczbach wyższych od średniej UE.
Kraje bałkańskie charakteryzowały się generalnie niższą liczbą pasażerokilometrów na mieszkańca.
Malta i Cypr nie mają kolei.
Czynniki podróży międzynarodowych
Według Eurostatu podróże międzynarodowe odzwierciedlają znaczenie osób dojeżdżających do pracy za granicą, względną bliskość stolic lub innych miast do granic międzynarodowych, dostęp do szybkich połączeń kolejowych oraz pozycje wzdłuż głównych międzynarodowych korytarzy transportowych.
W 2021 r. zdecydowanie najdłuższy średni dystans w przypadku międzynarodowych podróżujących koleją miał zdecydowanie Luksemburg – 136 km na mieszkańca, a za nim plasowała się Szwajcaria (65,2 km).
Czechy (57,5 km), Francja (48,6 km), Niemcy (43,7 km), Dania (36,8 km) i Austria (26 km) odnotowały wyższe średnie pasażerokilometrów na mieszkańca w podróżach międzynarodowych niż średnia w UE (22,7 km).
Estonia, Łotwa, Litwa i Grecja nie przekazały żadnych danych na temat międzynarodowych przejazdów koleją.
Liczba przejazdów koleją na mieszkańca
W 2019 r. liderem pod względem liczby przejazdów koleją na mieszkańca była Szwajcaria – 60,8 podróży. Wśród innych krajów liczba ta wahała się od 1,8 podróży na Litwie do 40,8 podróży w Luksemburgu. Średnia w UE wyniosła 18,4 podróży.
Wszystkie te liczby w 2021 r. były znacząco niższe.
W 2019 r. liczba przejazdów koleją na mieszkańca była wyższa od średniej w UE w Danii (35,6), Niemczech (35,4), Austrii (31,4), Wielkiej Brytanii (27,6), Szwecji (25,9) i Francji (18,8).
Udział pociągów w przewozach pasażerskich
Kolejnym istotnym wskaźnikiem jest podział modalny śródlądowego transportu pasażerskiego. Wartość ta opisuje względny udział każdego rodzaju transportu, np. transportu drogowego lub kolejowego, w wszystkich rodzajach transportu.
Według Eurostatu transport lądowy obejmuje całą działalność transportową realizowaną drogą lądową lub wszystkimi rodzajami transportu, z wyjątkiem transportu lotniczego i morskiego. W szczególności obejmuje to podróże i) samochodem osobowym, ii) pociągami oraz iii) autokarami, autobusami i trolejbusami.
Udziały obliczane są dla każdego rodzaju transportu z całkowitej liczby pasażerokilometrów na podstawie danych według zasady terytorialności, odzwierciedlających całość przewozów wykonanych na terytorium danego kraju.
W 2019 r. pociągi stanowiły 8 proc. śródlądowego transportu pasażerskiego w UE, jednak w 2021 r. odsetek ten spadł do 6 proc.. W 2019 r. udział pociągów w lądowym transporcie pasażerskim wahał się od 1 proc. w Grecji do 13,9 proc. Unia Europejska.
Spośród krajów europejskich, dla których dostępne są dane, najniższy udział miała Macedonia Północna (0,6 proc.), a najwyższy Szwajcaria (20 proc.).
W 2019 r., podobnie jak w przypadku innych wskaźników, za Szwajcarią plasowały się Austria (20 proc.), Szwecja (12,2 proc.), Holandia (11,2 proc.) i Francja (10,3 proc.).
Niemcy (9,3 proc.) i Wielka Brytania (8,5 proc.) również odnotowały udział wyższy niż średnia w UE.
Kraje bałkańskie, takie jak Serbia (0,8 proc.), Grecja (1 proc.) i Bułgaria (2,2 proc.) charakteryzowały się bardzo niskim udziałem pociągów w lądowym transporcie pasażerskim.
Gęstość linii kolejowych
W 2021 r. gęstość linii kolejowych mierzona w kilometrach na 1000 km² powierzchni lądowej wahała się od 8 km w Albanii do 133 km w Szwajcarii.
W UE wahał się od 18 km w Grecji do 123 km w Czechach.
Dane o sieciach kolejowych obejmują zarówno linie dużych prędkości, jak i linie konwencjonalne. Liczby te nie obejmują sieci kolei miejskiej i metra, a także tramwajów.
Gęstość sieci kolejowej przekraczała 100 km także w Belgii (dane za 2010 r., 118 km), Niemczech (109 km) i Luksemburgu.
Gęstość ta wynosiła 67 km w Wielkiej Brytanii, 43 km we Francji i 32 km w Hiszpanii.
UE wzywa do mniejszego indywidualnego zużycia energii
Komisja Europejska wzywa do mniejszego indywidualnego zużycia energii, a transport publiczny ma ogromny potencjał w ograniczaniu zużycia energii.
Ilość energii potrzebna jednej osobie do przejechania jednego kilometra komunikacją miejską jest wyraźnie znacznie mniejsza niż samochodem prywatnym.
