W tym odcinku Musica poznajemy utalentowanych młodych dyrygentów, którzy mają nadzieję przedostać się do największych orkiestr, walcząc o Nagrodę Młodych Dyrygentów im. Herberta von Karajana w Salzburgu.
Należą do najbardziej ekscytujących młodych talentów swojego pokolenia i mają życiową szansę. Garstka młodych dyrygentów zostaje zaproszona na Nagrodę Młodych Dyrygentów im. Herberta von Karajana. W tym odcinku Musica dowiemy się, co ich inspiruje, jakie mają ambicje i jak przygotowują się do tego wyjątkowego konkursu.
Młody austriacki dyrygent Tobias Wögerer początkowo grał na wiolonczeli, ale swoją pasję do dyrygowania odkrył w szkole średniej. Już wtedy zaczął prowadzić szkolny chór i orkiestrę.
„Dyrygentura to mój wymarzony zawód, ponieważ to z jednej strony powołanie, a z drugiej zawód” – Tobias powiedział Musica. „To coś, co pozostaje z tobą przez całe życie. Nigdy nie jesteś skończony. Zawsze się uczysz, zawsze uczysz się więcej”.
„Po prostu na początku próbowałem stworzyć sobie możliwości, gdzie mógłbym spróbować różnych rzeczy (…) Na początku trzeba znaleźć kilku szalonych ludzi, którzy powiedzą: „OK, pozwolę ci spróbować” i wtedy możesz po prostu skoczyć na głęboką wodę. Dyrygowania to coś, czego się uczysz, jest jak gra na instrumencie. Potrzebujesz instrumentu, aby dalej się rozwijać. W dyrygowaniu instrumentem jest tak naprawdę orkiestra”.
Salzburg przyciąga największych wykonawców świata, a na Festiwalu w Salzburgu odbywa się wyjątkowy konkurs: prestiżowa Nagroda Młodych Dyrygentów im. Herberta von Karajana. Tobiasz wraz z siedmioma innymi kandydatami został zaproszony do półfinału.
„Od dawna marzyłam o udziale w tym miejscu” – powiedziała kandydatka Anna Handler. „Odkąd otrzymałem zaproszenie, robiłem wszystko, aby przygotować się jak najlepiej”.
„Jeśli organizuje to Festiwal w Salzburgu, co może być lepszego? Zawsze chciałem wziąć w nim udział, ale zawsze czułem, że prawdopodobnie nadal nie jestem na to gotowy” – ujawnił inny kandydat, Hankyeol Yoon.
Tobias, Anna i Hankyeol zostali wybrani spośród ponad 300 młodych talentów z całego świata. Mają od 21 do 35 lat, a zdobycie tej nagrody oznacza otwarcie drzwi dla największych orkiestr. Niektórzy dyrygenci mają nawet status gwiazdy rocka.
Są innym gatunkiem. Jest w nich szczególna magia. Ale co właściwie robi dyrygent? Jak udaje mu się przekonać tak wielu muzyków, aby poszli w jego ślady?
„Myślę, że najważniejszą rzeczą, jaką robi dyrygent, jest oddychanie” – powiedział Vitali Alekseenok, kandydat do Nagrody Młodych Dyrygentów Herberta von Karajana. „Żeby było jeszcze jaśniej, czasami mamy nie tylko rękę, ale także naszą pałkę, która przyciąga wzrok muzyków, a czasem nawet publiczności”.
„Lepsza ręka może wtedy lepiej pokazać, jak to będzie i co będzie dalej. Dyrygent komunikuje to wszystko mową ciała, sercem, mózgiem i uchem”.
Wracając do konkursu, ich talent zostaje wystawiony na próbę w obecności jury. Muszą od razu przystąpić do działania – bez wcześniejszego spotkania z muzykami. Od klasyki Mozarta, Beethovena i Schuberta po współczesną muzykę Schönberga.
„Nadal jestem pełen adrenaliny. Bardzo, bardzo ciepło, ale i szczęśliwie” – powiedział kandydat Harry Ogg. „Włożyłeś tyle pracy, myśli, nerwów i w ogóle. To trochę tak, jakby próbować skoczyć z Wieży Eiffla i wylądować gdzieś dokładnie w tym samym miejscu na podłodze”.
„Zanim dotrę na podium, nie pozostaje mi już nic innego”, wyjaśniła kandydatka Irene Delgado-Jiménez. „Staram się kontrolować oddech i ustawić się w odpowiedniej pozycji. Jeśli pomyślę o tym, co myśli ława przysięgłych, przestaję być sobą i tracę pomysły, które mam”.
Stawka jest wysoka, a napięcie jest wysokie. Mają tylko kilka minut, aby zaprezentować swoją wizję i przekonać jury.
„Zawsze odczuwasz presję czasu, nawet jeśli masz trzygodzinną próbę” – powiedział Tobias Wögerer. „To w dużej mierze kwestia wyczucia, spontanicznego uczucia. Oczywiście przygotowujesz się najlepiej, jak to możliwe, z różnymi pomysłami, jak coś sformułować, jak porozmawiać z orkiestrą. Ale ostatecznie możesz tylko zdecydować, że spontanicznie, na miejscu w danym momencie.”
Dla muzyków ciekawym wyzwaniem jest także praca z młodymi talentami.
„Od razu wiemy, czy dyrygent jest utalentowany, po tym, jak czysty jest i jak wiele może pokazać samym rytmem” – powiedziała Sasha Calin, oboista Orkiestry Mozarteum. „Strona artystyczna jest znacznie trudniejsza do opisania i oceny, a także jest bardzo subiektywna. Czy mogą nam zatem pokazać swoim rytmem, jak zagrać frazę, jakich emocji chcą, żebyśmy użyli?”
„Oczywiście bardzo ważne jest również to, jak przeprowadzają nas przez cały utwór w fazie prób” – dodała Sasha.
Herbert von Karajan: „Zawsze wyprzedzamy czasy”
Ikona, której imię zdobi nagrodę, jest jednym z najbardziej wpływowych dyrygentów XX wieku. Po Mozarcie najważniejszym synem Salzburga jest Herbert von Karajan.
„Herbert von Karajan był wizjonerem” – powiedział Manfred Honeck, przewodniczący jury. „Nazywano go «głównym dyrektorem muzycznym Europy», dyrygując najwybitniejszymi orkiestrami, takimi jak Filharmonia Wiedeńska, był także istotną postacią Festiwalu w Salzburgu.
„Znał partytury na pamięć, zawsze dyrygował bez partytury. Znał bardzo dobrze kulturę dźwięku. Inna sprawa, że zawsze wyprzedzał czasy”.
„Nie można przecenić znaczenia Karajana dla Festiwalu. Był magnesem” – powiedział Markus Hinterhäuser, dyrektor artystyczny Festiwalu w Salzburgu. „Myślę, że Nagroda dla Młodych Dyrygentów byłaby bardzo w jego duchu. Karajan był na tyle mądry i hojny, że wiedział, że trzeba zachęcać przyszłe pokolenia”.
Nadeszła chwila prawdy, gdy jury podjęło decyzję.
„Zgromadziło się tu ośmiu kandydatów. Ale wybrano trzech. Nazywają się Vitali Alekseenok, Tobias Wögerer, Hankyeol Yoon” – ujawnił Manfred Honeck.
Przed Tobiasem i pozostałymi trzy miesiące intensywnych przygotowań.
„Po prostu staram się dać z siebie wszystko. Jednak miejsce w pierwszej trójce jest niesamowite” – powiedział Tobias Wögerer.
