Podczas inwazji na pełną skalę Mariupol doświadczył jednych z najgorszych zniszczeń fizycznych w jakimkolwiek innym miejscu na Ukrainie. Jednak liczba ofiar śmiertelnych na terytorium kontrolowanym obecnie przez Moskwę jest nadal nieznana.
Prawie dwa lata po oblężeniu przez wojska rosyjskie miasta Mariupol w Doniecku liczba ofiar śmiertelnych jest nadal trudna do oszacowania, ponieważ zdjęcia satelitarne pokazują rosnącą liczbę masowych grobów na obrzeżach miasta.
W nowym raporcie opublikowanym w czwartek po dwuletnim dochodzeniu prowadzonym z ukraińską organizacją praw człowieka Truth Hounds Human Rights Watch podała, że łączna liczba zgonów w Mariupolu w okresie od marca 2022 r. do lutego 2023 r. wynosiła ponad 10 000.
Obie organizacje pozarządowe do ustalenia szacunków wykorzystały zdjęcia satelitarne i analizę materiałów archiwalnych, ostrzegały jednak, że pełna liczba osób zabitych, rannych i nadal uznawanych za zaginione nie jest znana.
Siły rosyjskie oblegały miasto w pierwszych tygodniach inwazji na pełną skalę. Do czasu, gdy armia rosyjska przejęła niemal pełną kontrolę nad miastem w kwietniu 2022 roku, zginęło tysiące cywilów, a większość infrastruktury miasta została zniszczona.
Z raportu wynika, że pod okupacją moskiewską dowody zbrodni popełnionych przez siły rosyjskie „prawdopodobnie zniknęły lub zostały zniszczone”. Zagranicznym śledczym i urzędnikom sądowym nie wolno badać pozostałości miasta. Mieszkańcy, którzy byli świadkami ataków, raczej nie będą rozmawiać o obawie przed karą.
Mariupol „głęboko się zmienił od zakończenia walk w 2022 r.” – czytamy w raporcie. Moskwa rozpoczęła projekt odbudowy miasta do 2025 roku, który obejmuje plany usunięcia wszelkich śladów kultury ukraińskiej. W szkołach obowiązuje obecnie rosyjski program nauczania, a mieszkańcy muszą uzyskać rosyjskie paszporty, aby uzyskać dostęp do pracy, świadczeń socjalnych i publicznej opieki zdrowotnej.
Mieszkańcy Mariupola muszą przejść procedurę kontroli, aby uzyskać przepustkę, jeśli chcą opuścić miasto. Proces ten ma miejsce we wszystkich obecnie okupowanych przez Rosję regionach. Jednak w trakcie tego procesu zatrzymują się osoby, które wydają się mieć proukraińskie powiązania lub powiązania z siłami zbrojnymi Ukrainy.
Miasto Mariupol było jednym z pierwszych celów rosyjskiej inwazji na pełną skalę, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 roku. Było to dla Moskwy kluczowe, gdyż przejęcie Mariupola oznaczało możliwość stworzenia korytarza pomiędzy regionem Krymu – okupowanym przez Rosję od 2014 roku – a Rosją terytorium. Oznaczałoby to również, że Moskwa kontrolowałaby ponad 80 proc. wybrzeża Morza Azowskiego na Ukrainie i kluczowy dla ukraińskiego eksportu port miejski.
Gdy siły rosyjskie po raz pierwszy próbowały przejąć kontrolę nad miastem, około 450 000 ludzi spędziło około siedmiu tygodni uwięzionych w schronach bez dostępu do podstawowych usług i informacji o tym, co się dzieje. Mieszkańcy ukrywali się w schronach zbiorowych w szpitalach, budynkach niemieszkalnych, a nawet w piwnicach własnych domów. Nie było możliwości dowiezienia do miasta żywności, więc musieli przetrwać dzięki temu, co zgromadzili przed najazdem i tym, czego dostarczyli ochotnicy.
Przez pierwszą połowę marca mieszkańcy Mariupola nie mogli uciekać z miasta, gdyż wojska rosyjskie blokowały trasy wyjazdowe. Ukraińscy urzędnicy wysłali około 100 autobusów do zajezdni autobusowej w Mariupolu, aby ewakuować ludność cywilną, ale zajezdnia stała się celem rosyjskiego ostrzału.
Wiele osób zginęło i zostało rannych podczas ataków, których celem były budynki, w których się ukrywali. Według szacunków Human Rights Watch ranni mieli trudności z dotarciem do 19 szpitali w mieście, które zostały zniszczone pod koniec bitwy.
Podczas inwazji na pełną skalę miasto doznało jednych z najgorszych zniszczeń fizycznych spośród wszystkich innych miejsc na Ukrainie.
„Dziś Mariupol byłby ledwo rozpoznawalny dla wielu jego byłych mieszkańców” – czytamy w raporcie. Analiza przeprowadzona przez Human Rights Watch wykazała, że do połowy maja 2022 r. 93 procent z 477 budynków mieszkalnych w centrum miasta zostało uszkodzonych, a celem było 86 z 89 placówek oświatowych w mieście.
W raporcie wskazano rosyjskich dowódców, w tym prezydenta Władimira Putina, rzekomo odpowiedzialnych za popełnienie zbrodni wojennych podczas inwazji na Mariupol. Wzywa do przeprowadzenia wobec nich dochodzenia i postawienia ich przed sądem „w związku z ich rzekomą rolą w poważnych naruszeniach popełnionych podczas szturmu sił rosyjskich”. Za bezprawne ataki uważa się także ministra obrony Siergieja Szojgu i szefa Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Walerija Gierasimowa.
