Martti Ahtisaari, były prezydent Finlandii i laureat Pokojowej Nagrody Nobla, umiera w wieku 86 lat

W 2021 roku ogłoszono, że Ahtisaari ma zaawansowaną chorobę Alzheimera, a w poniedziałkowym przemówieniu telewizyjnym obecny prezydent Finlandii powiedział, że zmarł po „długiej chorobie”.

Martti Ahtisaari, były prezydent Finlandii, dyplomata, nauczyciel i pośrednik na rzecz pokoju na świecie, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2008 roku za pracę na rzecz rozwiązywania konfliktów międzynarodowych, zmarł w wieku 86 lat.

Obecny prezydent Finlandii Sauli Niinistö powiedział, że Ahtisaari był „Finem o wielkim sercu”.

„Wierzył w ludzi, edukację i dobroć. Niestrudzenie pracował, aby zapewnić pokój i życie. Nawet tym, którzy mieszkali daleko i w bardzo różnych okolicznościach. Dla niego godność ludzka była nienaruszalna” – Niinistö powiedział w poniedziałkowym przemówieniu telewizyjnym, które zastąpił regularne programy w Yle, fińskim nadawcy publicznym.

Ahtisaari był prezydentem Finlandii przez jedną kadencję od 1994 do 2000 r., a fundacja, którą utworzył po odejściu ze stanowiska, mająca na celu zapobieganie brutalnym konfliktom i ich rozwiązywanie, wyraziła „głęboko zasmucony utratą założyciela i przewodniczącego zarządu”.

W 2021 roku ogłoszono, że Ahtisaari ma zaawansowaną chorobę Alzheimera. O jego śmierci poinformowano w poniedziałek rano.

Międzynarodowa kariera

Do jego najbardziej znaczących osiągnięć Ahtisaari zalicza się pomoc w zawarciu porozumień pokojowych związanych z wycofaniem się Serbii z Kosowa pod koniec lat 90., staraniami Namibii o niepodległość w latach 80. oraz autonomią prowincji Aceh w Indonezji w 2005 r.

Pod koniec lat 90. był także zaangażowany w proces pokojowy w Irlandii Północnej, a jego zadaniem było monitorowanie procesu rozbrojenia grupy terrorystycznej IRA.

Kiedy w październiku 2008 roku Norweski Pokojowy Komitet Nobla przyznał Ahtisaariemu cenioną nagrodę, wspomniał o nim „za jego ważne wysiłki podejmowane na kilku kontynentach i przez ponad trzydzieści lat na rzecz rozwiązania konfliktów międzynarodowych”.

Urodzony 23 czerwca 1937 r. we wschodnim mieście Viipuri – obecnie na terenie Rosji – Ahtisaari pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej, zanim w 1965 r. dołączył do fińskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Spędził około 20 lat za granicą, najpierw jako ambasador Finlandii w Tanzanii, Zambii i Somalii, a następnie wówczas jego najwyższy dyplomata przy Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku.

Następnie dołączył do samej ONZ, najpierw pracując w jej siedzibie w Nowym Jorku, a następnie stając na czele operacji ONZ, która w 1990 r. przyniosła Namibii niepodległość.

Ahtisaari głęboko zaangażował się w działania mające na celu przygotowanie Namibii do niepodległości podczas swojej kadencji dyplomatycznej w Afryce w latach 70. Został mianowany specjalnym przedstawicielem w Namibii przez Sekretarza Generalnego ONZ Kurta Waldheima w 1978 r. i jest powszechnie uznawany za pomoc we wspieraniu narodu afrykańskiego na jego drodze do niepodległości w ramach swojego mandatu szefa sił pokojowych ONZ tam pod koniec lat 80.

Rząd Namibii był wdzięczny za pracę Ahtisaariego i później nadał mu honorowe obywatelstwo kraju.

Powrót Ahtisaariego do Finlandii

Po powrocie do Finlandii w 1991 r. Ahtisaari pracował jako sekretarz stanu w ministerstwie spraw zagranicznych, zanim w 1994 r. został wybrany na prezydenta na sześcioletnią kadencję. Był pierwszą fińską głową państwa wybraną bezpośrednio, a nie za pośrednictwem kolegium elektorów.

Mieszkając przez długi czas za granicą, dołączył do wyścigu jako polityczny outsider i był postrzegany jako wnoszący powiew świeżego powietrza do fińskiej polityki. Ahtisaari był gorącym zwolennikiem Unii Europejskiej i NATO, do których Finlandia dołączyła odpowiednio w 1995 i 2023 roku.

Jego międzynarodowy sukces nastąpił w 1999 r., kiedy negocjował – wraz z wysłannikiem Rosji na Bałkany Wiktorem Czernomyrdinem – zakończenie walk w byłej jugosłowiańskiej prowincji Kosowo.

Ahtisaari gościł także prezydenta Rosji Borysa Jelcyna i prezydenta USA Billa Clintona na szczycie USA-Rosja w stolicy Finlandii, Helsinkach, w marcu 1997 r.

Jako prezydent Ahtisaari podróżował za granicę częściej niż którykolwiek z jego poprzedników. W domu często sprawiał wrażenie zniecierpliwionego i zirytowanego krytyką mediów, a w kręgach międzynarodowych czuł się znacznie lepiej.

W wyborach prezydenckich w styczniu 2000 r. odmówił kandydowania na drugą kadencję, twierdząc, że czas, który w przeciwnym razie wykorzystałby na prowadzenie kampanii, chce poświęcić na sprawowanie rotacyjnej prezydencji w UE, którą Finlandia objęła po raz pierwszy w 1999 r.

Po fińskiej prezydencji zaproponowano mu kilka stanowisk międzynarodowych, w tym w agencji ONZ ds. uchodźców, zamiast tego zdecydował się otworzyć własne biuro w Helsinkach, które skupiało się na mediacji w kryzysach międzynarodowych.

W maju 2017 r. Ahtisaari ustąpił ze stanowiska przewodniczącego Inicjatywy Zarządzania Kryzysowego, którą założył w 2000 r., aby pomóc w rozwiązywaniu globalnych konfliktów, ale powiedział, że będzie nadal współpracować z tą organizacją jako doradca.

Ahtisaari pozostawił żonę Eevę i dorosłego syna. Zostanie pochowany podczas państwowego pogrzebu. Data zostanie ogłoszona później.