Naukowcy twierdzą, że zanieczyszczenie powietrza to „globalna katastrofa zdrowotna”.
Z nowego raportu szwajcarskiej firmy IQAir zajmującej się technologią jakości powietrza w 2023 r. tylko siedem krajów na świecie osiągnęło bezpieczny poziom zanieczyszczenia powietrza.
Opublikowany w tym tygodniu Światowy Raport o Jakości Powietrza opiera się na danych z ponad 30 000 stacji monitorujących w 134 krajach, terytoriach i regionach.
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wśród nich 124 przekroczyły bezpieczny poziom PM2,5 (drobnych cząstek stałych).
Te mikroskopijne cząsteczki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrona mogą zostać wdychane głęboko do naszych płuc, a nawet przedostać się do krwioobiegu. Powiązano je z chorobami serca i płuc, wysokim ciśnieniem krwi, zwiększonym ryzykiem astmy, depresją i stanami lękowymi oraz przedwczesną śmiercią.
Które siedem krajów spełnia bezpieczne poziomy jakości powietrza?
Siedem krajów, które spełniły bezpieczne wytyczne wynoszące pięć mikrogramów na metr sześcienny powietrza (µg/m3) lub mniej, to Australia, Estonia, Finlandia, Grenada, Islandia, Mauritius i Nowa Zelandia.
Portoryko, Bermudy i Polinezja Francuska również znalazły się na bezpiecznych poziomach.
W Europie najczystsze powietrze miała Islandia (4 µg/m3), następnie Estonia z 4,7 µg/m3 i Finlandia z 4,9 µg/m3.
Do wskazania poziomów zanieczyszczeń zastosowano skalę kolorową, przy czym wiele krajów europejskich zalicza się do kategorii zielonej, oznaczającej poziomy nawet dwukrotnie przekraczające bezpieczny standard.
Zaczynając od najmniej zanieczyszczonych, były to Szwecja, Irlandia, Norwegia, Portugalia, Liechtenstein, Dania, Wielka Brytania, Andora, Łotwa, Ukraina, Holandia, Luksemburg, Szwajcaria, Niemcy, Belgia, Francja, Austria, Hiszpania i Rosja.
Od czasu raportu z 2022 r. miasta europejskie wykazały poprawę – w 2023 r. 54% z nich sklasyfikowano jako zielone w porównaniu z 39% rok wcześniej.
Jak duże jest zanieczyszczenie powietrza w innych krajach Europy?
W kategorii żółtej – oznaczającej poziom zanieczyszczeń nawet trzykrotnie przekraczający bezpieczną normę – do krajów europejskich zaliczały się Litwa, Czechy, Węgry, Malta, Słowacja, Bułgaria, Chorwacja, Polska, Cypr, Słowenia i Włochy.
Największy postęp w obniżaniu poziomu PM2,5 w 2023 r. wykazała Chorwacja, przy średnim rocznym spadku o ponad 40 proc. w porównaniu z 2022 r. Osiągnęła to poprzez zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, które dotychczas stanowią ponad 31 proc. miksu energetycznego kraju – znacznie powyżej średniej UE wynoszącej 23 procent.
Chorwacja wprowadziła także politykę mającą na celu wycofywanie się z węgla przed 2033 r., redukcję emisji metanu o 30% w porównaniu z poziomem z 2020 r. do 2030 r. i położenie kresu wylesianiu do 2030 r.
W kategorii pomarańczowej – aż pięciokrotnie powyżej bezpiecznego poziomu – znalazły się Mołdawia, Rumunia, Albania, Grecja, Turcja, Serbia i Czarnogóra.
Bośnia i Hercegowina odnotowała 18-procentowy spadek poziomu PM2,5 w 2023 r. w porównaniu z 2022 r., ale pozostaje najbardziej zanieczyszczonym krajem w regionie, a za nią plasuje się Macedonia Północna – oba kraje znalazły się w czerwonej kategorii z poziomem zanieczyszczenia ponad pięciokrotnie wyższym bezpieczny standard.
Igdir w Turkiye to najbardziej zanieczyszczone miasto w Europie, w którym poziom PM2,5 przekracza dziewięciokrotnie bezpieczny standard.
Które kraje na świecie są najbardziej zanieczyszczone?
Kraje o najgorszej jakości powietrza skupiały się w Azji Południowej i Środkowej, gdzie znajduje się 10 najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie.
Bangladesz zajął niegodne pozazdroszczenia pierwsze miejsce z poziomem 79,9 µg/m3 – ponad 15 razy wyższym niż roczne wytyczne WHO dotyczące PM2,5.
Pakistan zajął drugie miejsce z poziomem 14 razy wyższym od bezpiecznych standardów. Na drugim miejscu znalazły się Indie, w których poziom PM2,5 był 10-krotnie wyższy od dopuszczalnego. W kraju znajdują się także cztery najbardziej zanieczyszczone miasta na świecie, a najgorsze jest przemysłowe Begusarai na północnym wschodzie.
Tadżykistan i Burkina Faso były czwartym i piątym najbardziej zanieczyszczonym krajem, w obu przypadkach poziom PM2,5 był dziewięciokrotnie wyższy od bezpiecznych norm.
Po raz pierwszy w historii sześciu raportów IQAir Kanada była najbardziej zanieczyszczonym krajem w Ameryce Północnej, będąc domem dla 13 najbardziej zanieczyszczonych miast regionu.
Dlaczego dane dotyczące jakości powietrza są ważne?
Raporty dotyczące jakości powietrza stanowią ważne wezwanie do podjęcia działań mających na celu ograniczenie poziomu zanieczyszczenia, który jest zwykle najgorszy na obszarach zamieszkiwanych przez bezbronne i niedostatecznie reprezentowane grupy ludzi.
Brak danych w krajach Afryki powoduje, że jedna trzecia populacji kontynentu pozostaje bez dostępu do danych na temat jakości powietrza, co oznacza, że wielu z nich nie mogło zostać objętych badaniem.
„Czyste, zdrowe i zrównoważone środowisko to uniwersalne prawo człowieka” – mówi Frank Hammes, globalny dyrektor generalny IQAir. „W wielu częściach świata brak danych na temat jakości powietrza opóźnia podjęcie zdecydowanych działań i utrwala niepotrzebne cierpienie ludzi.
„Dane dotyczące jakości powietrza ratują życie. W przypadku zgłoszenia jakości powietrza podejmowane są działania i jakość powietrza ulega poprawie.
Według Aidana Farrowa, starszego specjalisty ds. jakości powietrza w Greenpeace International, pilnie potrzebne są wysiłki, aby „zaradzić przyczynom transgranicznego zamglenia i ograniczyć naszą zależność od spalania jako źródła energii”.
„W 2023 r. zanieczyszczenie powietrza pozostało globalną katastrofą zdrowotną” – mówi. „Globalny zbiór danych IQAir w istotny sposób przypomina o wynikających z tego niesprawiedliwościach i konieczności wdrożenia wielu istniejących rozwiązań tego problemu”.
