Zwierzęta wędrowne pełnią funkcję wskaźników zmian środowiskowych, ale odgrywają także integralną rolę w utrzymaniu złożonych ekosystemów naszej planety.
Co roku miliardy zwierząt odbywają podróże migracyjne po lądzie, morzach i niebie. Przemierzając kraje i kontynenty, niektóre pokonują tysiące kilometrów po całym świecie w poszukiwaniu pożywienia i hodowli.
Jednak do tej pory nie było kompleksowych danych na temat stanu ochrony ani trendów populacyjnych tych zwierząt.
Po raz pierwszy w historii istnieją przekonujące dowody na grożące im niebezpieczeństwa. Właśnie ukazał się raport skupiający się na 1189 gatunkach zwierząt uznanych za wymagające ochrony międzynarodowej i umieszczonych na liście Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (CMS) – traktatu ONZ o różnorodności biologicznej.
Chociaż sytuacja w przypadku niektórych gatunków wędrownych poprawia się, stwierdzono, że prawie połowa (44 procent) wykazuje spadek populacji. Więcej niż jeden na pięć gatunków znajdujących się na liście CMS jest zagrożony wyginięciem.
W ciągu ostatnich 30 lat 70 z tych wędrownych zwierząt – w tym orzeł stepowy, sęp egipski i dziki wielbłąd – stało się bardziej zagrożonych.
Najbardziej niepokojące jest to, że prawie wszystkie wymienione gatunki ryb, w tym rekiny i płaszczki, są zagrożone wyginięciem, a ich populacja spadła o 90 procent od lat 70. XX wieku.
Jakie są największe zagrożenia stojące przed gatunkami wędrownymi?
W raporcie ONZ podkreślono, że dwa największe zagrożenia dla zwierząt migrujących są spowodowane działalnością człowieka.
Trzy z czterech ucierpiały z powodu utraty, degradacji i fragmentacji siedlisk. Siedmiu na dziesięciu jest zagrożonych nadmierną eksploatacją, która obejmuje celowe zabieranie ich ze środowiska naturalnego lub przypadkowe chwytanie.
Liczby te dotyczą wyłącznie gatunków wymienionych w traktacie ONZ, a w raporcie wskazano, że kolejnych 399 gatunków wędrownych jest zagrożonych lub bliskich wyginięcia.
„Dzisiejszy raport wyraźnie pokazuje nam, że niezrównoważona działalność człowieka zagraża przyszłości gatunków migrujących – stworzeń, które nie tylko działają jako wskaźniki zmian środowiskowych, ale odgrywają integralną rolę w utrzymaniu funkcji i odporności złożonych ekosystemów naszej planety” – mówi Inger Andersen, dyrektor wykonawczy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska.
„Społeczność globalna ma możliwość przełożenia najnowszej wiedzy naukowej na temat presji stojących przed gatunkami wędrownymi na konkretne działania ochronne. Biorąc pod uwagę niepewną sytuację wielu z tych zwierząt, nie możemy sobie pozwolić na opóźnienia i musimy współpracować, aby zalecenia stały się rzeczywistością”.
Czy możemy sprowadzić ten gatunek wędrowny znad krawędzi?
Choć sytuacja jest niepokojąca, autorzy raportu twierdzą, że możliwa jest odbudowa populacji i całego gatunku.
Wskazują na skoordynowane lokalne wysiłki na rzecz ochrony przyrody na Cyprze, które doprowadziły do ograniczenia liczby nielegalnych siatek dla ptaków o 91%. Albo niezwykle udane zintegrowane prace konserwatorskie i restauratorskie w Kazachstanie, które sprowadziły antylopę Saiga znad krawędzi wyginięcia.
„Gatunki wędrowne korzystają z różnorodnych siedlisk na różnych etapach swojego cyklu życiowego. Regularnie podróżują, czasami pokonując tysiące mil, aby dotrzeć do tych miejsc” – wyjaśnia Amy Fraenkel, sekretarz wykonawczy CMS.
Po drodze i u celu stają przed ogromnymi wyzwaniami.
„Kiedy gatunki przekraczają granice państw, ich przetrwanie zależy od wysiłków wszystkich krajów, w których występują. Ten przełomowy raport pomoże stanowić podstawę dla bardzo potrzebnych działań politycznych zapewniających dalszy rozwój gatunków wędrownych na całym świecie” – dodaje Fraenkel.
Jednak nieco ponad połowa kluczowych obszarów różnorodności biologicznej uznanych za ważne dla gatunków wędrownych nie ma statusu chronionego, a niezrównoważony poziom presji spowodowanej działalnością człowieka zagraża 58% tych obszarów.
W raporcie czytamy, że jednym z kluczowych priorytetów jest sporządzenie mapy i podjęcie kroków w celu ochrony kluczowych lokalizacji, które służą jako miejsca rozrodu, żerowania i postoju gatunków wędrownych.
