Po bijącym rekordy roku świat oczekuje, że konferencja Narodów Zjednoczonych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich w przyszłym miesiącu skieruje nas na bezpieczniejszą ścieżkę.
Za miesiąc światowi przywódcy zbierają się na Bliskim Wschodzie z misją powstrzymania zmian klimatycznych.
Jak sugeruje nazwa szczytu, COP28 jest 28. edycją konferencji klimatycznej ONZ.
A jak pokazał kolejny rok niszczycielskich ekstremalnych warunków pogodowych – od rekordowych pożarów w Grecji po powodzie w Libii, które spowodowały globalne ocieplenie 50 razy poważniejsze – nie uporaliśmy się jeszcze z tym problemem.
Naukowcy twierdzą, że rok 2023 z pewnością będzie najcieplejszy w historii, ponieważ kończy się czas, aby utrzymać globalne ocieplenie na poziomie poniżej 1,5°C w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej – zgodnie z Porozumieniem paryskim ustalonym na COP21.
Czy zatem nasze rządy mogą dotrzymać swoich wcześniejszych obietnic i skorzystać z okazji, aby skierować świat na bezpieczniejszą ścieżkę? Oto wszystko, co musisz wiedzieć w okresie poprzedzającym kluczowy szczyt klimatyczny.
Co to jest COP28?
Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (oficjalna nazwa Konferencji Stron Klimatycznych) odbywa się co roku od 1995 r. Te dwutygodniowe szczyty są ważną przestrzenią dla światowych przywódców, polityków, ekspertów i całej rzeszy innych osób do dyskusji na temat kryzysu klimatycznego na poziomie globalnym.
Coroczne konferencje gromadzą podmioty, które 30 lat temu podpisały Ramową konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) – międzynarodowy traktat środowiskowy dotyczący zmian klimatycznych.
Każde państwo członkowskie ONZ jest sygnatariuszem UNFCCC, podobnie jak Palestyna, Wyspy Cooka i Niue. Stolica Apostolska (lub rząd Watykanu) jest również obserwatorem traktatu. W rzeczywistości zaangażowany jest każdy naród, kraj lub stan na świecie, co daje w sumie 197 sygnatariuszy.
Co roku przedstawiciele każdej ze stron spotykają się, aby omówić działania w zakresie zmian klimatycznych na forum Konferencji Stron lub COP. Po zeszłorocznej COP27 w Egipcie, w przyszłym miesiącu 28. COP odbędzie się w Dubaju, w Zjednoczonych Emiratach Arabskich (ZEA).
Kiedy COP28?
COP28 odbywa się przez dwa tygodnie, od 30 listopada do 12 grudnia.
Dwutygodniowe negocjacje rozpoczną się Światowym Szczytem w sprawie Działań Klimatycznych w dniach 1 i 2 grudnia, na którym wezmą udział szefowie państw i rządów oraz przywódcy społeczeństwa obywatelskiego.
To wyjątkowe wydarzenie w ramach COP28 ma służyć jako platforma do ogłaszania najważniejszych wydarzeń i nadawania dynamiki pozostałej części szczytu.
Program tematyczny Zjednoczonych Emiratów Arabskich pokazuje, kiedy w centrum uwagi znajdą się kluczowe kwestie związane z klimatem. Oprócz zwyczajowych dni poświęconych finansom, energii i naturze, prezydencja wprowadziła w tym roku kilka nowych tematów, w tym dzień poświęcony zdrowiu.
Ostateczne negocjacje zaplanowano na 11 i 12 grudnia, ale COP notorycznie się przekraczają. Konferencja COP27 w Szarm el-Szejk przyniosła ostateczne porozumienie dopiero dwa dni później, niż pierwotnie planowano.
Gdzie odbywa się COP28?
Zjednoczone Emiraty Arabskie są w tym roku gospodarzem COP w międzynarodowym centrum Dubaju, stolicy najbardziej zaludnionego emiratu w kraju.
Szczyt na zmianę organizują różne regiony świata, a w tym roku miał go zorganizować kraj z grupy Azji i Pacyfiku.
Mówiąc dokładniej, Dubaj jest gospodarzem wydarzenia w swoim Expo City – obszarze określanym jako „mini-miasto zorientowane na przyszłość” – połączonym z centrum metrem.
Wydarzenie ma dwa główne miejsca: Niebieska Strefa i Zielona Strefa. W tej pierwszej odbywają się oficjalne negocjacje, podczas których delegaci i obserwatorzy spotykają się w drodze dyskusji, wystaw i wydarzeń kulturalnych.
Do tej przestrzeni zarządzanej przez ONZ przylega Zielona Strefa, zarządzana przez Prezydencję Zjednoczonych Emiratów Arabskich COP28. Jest ono otwarte dla wszystkich zainteresowanych stron, w tym młodzieży, społeczeństw obywatelskich, ludności tubylczej i organizacji pozarządowych, a także członków społeczeństwa.
W tym roku szczególny nacisk położono na sektor prywatny, który według oficjalnej strony internetowej będzie miał okazję zaprezentować swój „wkład i rozwiązania” w walkę ze zmianami klimatycznymi.
Dlaczego wybór prezydenta COP28 jest tak kontrowersyjny?
Desygnowanym na prezydenta Zjednoczonych Emiratów Arabskich jest dr Sultan Al Jaber, specjalny wysłannik tego kraju ds. zmian klimatycznych od trzech lat. Jest także dyrektorem generalnym Abu Dhabi National Oil Company (Adnoc) – stanowisko to jest przez wielu postrzegane jako niezgodne z przewodzeniem światowemu reagowaniu na kryzys klimatyczny.
Po ogłoszeniu jego nominacji na początku tego roku ponad 130 prawodawców z Europy i USA napisało do ONZ, przewodniczącego Komisji Europejskiej i Bidena, żądając jego wycofania.
Działacze na rzecz klimatu potępili „zanieczyszczający wpływ” przemysłu paliw kopalnych na proces COP. „To wykracza poza satyrę” – powiedzieli działacze Fossil Free London TylkoGliwice Green przed protestem na konferencji naftowej w Londynie w tym miesiącu.
„Teraz na jej czele stoi dyrektor generalny ds. ropy naftowej, dosłownie, a nie wyłącznie w przenośni”. Jest to pierwszy raz, kiedy dyrektor generalny jakiejkolwiek firmy, nie mówiąc już o spółce naftowej, przewodniczy konferencji.
Ale Al Jaber ma swoich obrońców, a niektórzy z nich twierdzą, że jego doświadczenie biznesowe jest zaletą.
W niedawnym raporcie sześciu ekspertów z Globalnego Południa, w tym starszego doradcy Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP), profesora Ibrahima Ozdemira, przeanalizowano pięć ostatnich prezydencji i wyciągnięto pewne optymistyczne wnioski na temat tej.
Pomimo tej optyki ustalili, że program COP28 oferuje obiecującą ścieżkę przyspieszenia odchodzenia od paliw kopalnych i niezbędnej restrukturyzacji finansowania działań związanych ze zmianą klimatu.
Podobnie jak w zeszłym roku Egipt, również Dubaj jest gospodarzem kontrowersyjnym ze względu na swoje osiągnięcia w zakresie praw człowieka. Choć kraj stwierdził, że działacze klimatyczni będą mogli „pokojowo protestować”, organizacja pozarządowa Human Rights Watch wielokrotnie ostrzegała, że państwo ma „zero tolerancji dla sprzeciwu”.
Kto będzie na COP28?
Do Dubaju zaproszono ponad 200 rządów, ale wielu przywódców nie potwierdziło jeszcze swojej obecności.
Chociaż według doniesień Biden jeszcze oficjalnie nie odpowiedział, prezydent USA prawdopodobnie weźmie udział w COP28, podobnie jak COP27. „Wszyscy musimy pojawić się w Dubaju z celami na rok 2030 i działaniami zgodnymi z celami klimatycznymi Paryża” – nalegał innych przywódców podczas wirtualnego wydarzenia klimatycznego na początku tego roku.
Premier Wielkiej Brytanii Sunak potwierdził w zeszłym miesiącu, że będzie obecny (jednocześnie wypowiadając się na temat brytyjskiej polityki zerowej netto).
W zeszłym miesiącu źródła watykańskie podają, że potencjalnie godnym uwagi uczestnikiem w tym roku może być papież Franciszek. Nastąpiło to po rzadkim, pełnym pasji apelu katolickiego przywódcy, w którym nawoływał on opornych polityków do włączenia się w działania.
Oczekuje się, że w szczycie weźmie udział łącznie 70 000 osób; liczebność głów państw będzie znacznie większa niż delegaci organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska, ośrodków doradczo-rozwojowych, grup wyznaniowych, przedstawicieli sektora prywatnego i innych organizacji.
W ubiegłym roku raport opracowany przez organizacje Corporate Accountability, Global Witness i Corporate Europe Observatory wykazał, że na COP27 pojawiło się ponad 600 lobbystów zajmujących się paliwami kopalnymi.
To więcej delegatów niż łączna liczba dziesięciu krajów najbardziej dotkniętych zmianami klimatycznymi i o 25 procent więcej niż na COP26. Nie wiadomo, co stanie się w tym roku, ale nowe przepisy ONZ oznaczają, że pracownicy zajmujący się paliwami kopalnymi będą musieli od początku ujawniać swoje powiązania z paliwami kopalnymi.
Czego możemy się spodziewać po COP28?
Oprócz procesu negocjacji prezydencja wyznaczyła na ten rok cztery kluczowe cele:
- Szybkie śledzenie sprawiedliwej, uporządkowanej i godziwej transformacji energetycznej.
- Naprawa finansów klimatycznych.
- Umieszczanie przyrody, życia i źródeł utrzymania w centrum działań klimatycznych.
- I mobilizacja na rzecz jak dotąd najbardziej inkluzywnej COP.
Przyspieszenie transformacji energetyki będzie głównym problemem, ponieważ kraje pozostają podzielone co do sposobu rozwiązania problemu niezrównoważonego wykorzystania paliw kopalnych na świecie.
UE będzie nalegać na zawarcie pierwszego na świecie porozumienia w sprawie stopniowego wycofywania „nieograniczonego” światowego zużycia węgla, ropy i gazu. Inne bloki negocjacyjne i kraje prawdopodobnie będą się temu sprzeciwiać – w tym główni producenci paliw kopalnych, tacy jak Arabia Saudyjska, oraz kraje rozwijające się, których rozwój gospodarczy opiera się na paliwach kopalnych.
Potrzeba ambitnego porozumienia zostanie podkreślona podczas pierwszego w historii globalnego podsumowania, które odbędzie się na początku szczytu. To „sprawozdanie” na temat postępu klimatycznego pokaże, jak daleko kraje są od wypełnienia swoich zobowiązań wynikających z Porozumienia paryskiego w sprawie ograniczenia globalnego ocieplenia.
Dyskusje na COP27 zdominowały finansowanie strat i szkód dla ofiar klimatycznych, a porozumienie w sprawie utworzenia takiego funduszu zostało uznane za wielkie zwycięstwo. Jednak komisji przejściowej, której zadaniem było zalecenie, w jaki sposób fundusz może działać, jak dotąd nie udało się osiągnąć konsensusu, dlatego ta ważna część finansowania działań związanych ze zmianą klimatu jest przedmiotem ciągłej dyskusji.
Z nowego badania wynika, że z drugiej strony spektrum finansowego UE będzie wzywać do wycofywania „nieefektywnych” dotacji do paliw kopalnych, które – jak wynika z nowego badania – w 2022 r. na całym świecie podwoiły się dotacje.
Dlaczego COP28 jest tak ważny?
Biorąc pod uwagę powolne tempo zmian w porównaniu z szybkością zmian klimatycznych oraz wymaganą pilność, zmęczenie oficjalnym procesem jest zrozumiałe.
Ale jest to także, jak przekonują eksperci na całym świecie, najlepszy proces, jaki mamy.
„To ogólnie frustrujące” – powiedział TylkoGliwice Green na początku tego roku Michai Robertson, starszy negocjator finansowy Sojuszu Małych Państw Wyspiarskich (AOSIS).
„Ze względu na sposób, w jaki podejmujemy decyzje na podstawie konsensusu, UNFCCC i procesu wielostronnego, trzeba naprawdę iść w tempie najwolniejszej osoby”.
Ale to także nadaje mu wyjątkową legitymizację, „której być może żaden inny proces na świecie” nie może osiągnąć, mówi.
Dużym osiągnięciem ubiegłego roku było zabezpieczenie funduszu strat i szkód (choć pozostaje to do ustalenia). Podobnie jak prawnie wiążące porozumienie paryskie osiągnięte w 2015 r.
Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA), w ramach polityk wdrożonych w wyniku porozumienia COP, szczytowy popyt na paliwa kopalne osiągnie szczyt do 2030 r., a być może nawet już w 2023 r.
Jednak potrzebna jest znacznie silniejsza polityka, aby utrzymać globalne ocieplenie w granicach 1,5°C – ostrzega IEA i odsunąć się od około 2,4°C, które emisje mają osiągnąć do końca stulecia.
Ponieważ kraje pierwszej linii frontu już borykają się ze skutkami wzrostu temperatury o 1,1 stopnia Celsjusza, zadanie COP28 nie może być pilniejsze.
