Stworzone we współpracy z klimatologami, biologami morskimi i oceanografami prace Shezada Dawooda badają to, co łączy nas ze światem i potrzebę radykalnej empatii wobec bliźnich.
Legitymacja szkolna. Pamięci USB. Papierosy. Małe paczki ziemi, pamiątki pozostawionej ojczyzny.
Należą do nich obiekty wiszące – w formie malowideł na tekstyliach – wysoko w nawie katedry w Salisbury.
Zatytułowane Cykl Labanofa, należą do istotnej wystawy brytyjsko-pakistańskiego artysty Shezada Dawooda Lewiatan, która zaprasza zwiedzających do refleksji nad migracjami i zmianami klimatycznymi na tle wczesnoangielskiej architektury gotyckiej katedry.
Pochodzenie obiektów jest dalekie od spokoju tak świętej przestrzeni: każdy z nich jest osobistą własnością uchodźcy lub migranta, który stracił życie podczas niebezpiecznej podróży między Afryką Północną a Włochami, zebraną i zarchiwizowaną przez Labanof (Laboratorium Antropologii i Odontologii Sądowej) na Uniwersytecie w Mediolanie.
Oprócz pomocy w „zamknięciu rodzin uchodźców i migrantów” – wyjaśnił Dawood, Labanof zbiera przedmioty jako „dowody kryminalistyczne przeciwko państwom narodowym, które być może celowo przymykały oczy na łódź z uchodźcami w niebezpieczeństwie”.
Zwłaszcza w epoce, w której wcześniej stosunkowo izolowane zdarzenia „nasilały się w wyniku populistycznej polityki rządu”, londyński artysta umieścił nieszczęsne przedmioty w dodatkowym celu: wzmacnianiu empatii.
Wewnątrz obiektów, wewnątrz umysłów
„Każda taca kryminalistyczna przedstawia ludzkie życie, a ich widok uświadomił mi, że są to indywidualne życia ludzkie z marzeniami, nadziejami, hobby, ambicjami i miłością” – londyńska artystka powiedziała TylkoGliwice Culture. „Gdyby obiekty mogły mi to zrobić, udostępnienie ich szerszej publiczności mogłoby wpłynąć na debatę i to, jak je postrzegamy – jako dosłownie inne istoty ludzkie, a nie „najeźdźców” lub w inny sposób demonizując je”.
Oprócz Cyklu Labanofa w Lewiatanie znajdują się takie dzieła jak Gdzie teraz idziemy?rzeźba z żywicy oparta na satyrze Jonathana Swifta z 1704 roku Opowieść o wannie.
Jednak w interpretacji tej opowieści przez Dawooda niektórych XVIII-wiecznych marynarzy zastępuje uchodźca i pracownik ONZ. Co najbardziej wzruszające, rzeźba – której polichromatyczna farba nadaje dziełu stale zmieniający się odcień w zależności od warunków oświetleniowych – znajduje się w kapitule katedry w Salisbury, gdzie znajduje się dobrze zachowany oryginał Magna Carta. Dla Dawooda umieszczenie dzieła w Kapitule zasadniczo wprowadza dzieło „w dialog” z „ewoluującym na przestrzeni czasu pojęciem praw człowieka”.
Kreacje inspirowane klimatem
Motywem łączącym większość ostatnich prac Dawooda – na przykład jego rzeźbę Coral Alchemy (Acropora Grove), odzwierciedlającą wpływ człowieka na systemy raf koralowych, wystawianą równolegle w Manar w Abu Zabi – są zmiany klimatyczne. Lewiatan kontynuuje ten wątek tematyczny za pomocą AnthropoPangaea (Hapalochlaena lunulata), dzieła tekstylnego w północnym transepcie katedry, które przenosi widzów do czasów jednego superkontynentu i superoceanu, wraz z małą rzeźbą wieloryba (również zatytułowaną Lewiatan) nawiązującą do dzieła Hermana Melville’a Moby Dicka aby przekazać napięcie między człowiekiem a naturą.
Odwiedzający katedrę mogą także usiąść przed dwoma najnowszymi odcinkami trwającego cyklu filmowego artysty „Lewiatan”, z których jeden przenosi widza przez lasy namorzynowe w Senegalu, a drugi przez Las Atlantycki w Brazylii.
Zrealizowane we współpracy z klimatologami, biologami morskimi i oceanografami prace badają wzajemne powiązania naszego świata i potrzebę radykalnej empatii nie tylko wobec naszych bliźnich, ale także samej planety.
„Moją misją było sprawdzenie, jak prowokujemy większą empatię wobec innych ludzi, ale także świata pozaludzkiego” – powiedział Dawood. „Nie jako układ binarny oddzielony od nas, ale coś, z czym jesteśmy ściśle połączeni i czego jesteśmy częścią”.
Dla artysty „przełamanie sztucznego podziału między naturą a kulturą” poprzez zwiększenie empatii jest niczym innym jak „kwestią przetrwania”. „Jeśli po prostu wyeliminujemy całe życie morskie, a oceany staną się martwe, wszyscy umrzemy, ponieważ stanowi on – jesteśmy – jeden system, niezależnie od tego, czy chcemy to w ten sposób rozważać, czy nie” – wyjaśnił.
To, co uderza w całym Lewiatanie, to wyczuwalna nuta optymizmu. Jest to widoczne zwłaszcza w pracach wideo, których akcja rozgrywa się w świecie niedalekiej przyszłości i odwołuje się do tradycyjnej wiedzy i historii, aby rozważyć strategie przetrwania – co chyba najtrafniej ujął w końcowym wersecie najnowszego odcinka: „I na koniec , ciemność już mnie nie przerażała.”
Ten optymizm niewątpliwie wynika także z katedralnego kontekstu przedstawienia.
Wielebny dr Kenneth Padley, przewodniczący panelu doradców ds. sztuki katedry i jej skarbnik kanonu, uważa katedrę za odpowiednie miejsce na wydarzenie – zwłaszcza w okresie poprzedzającym Boże Narodzenie.
„Dla nas praca, którą Shezad wykonuje wokół migracji i zmian klimatycznych, jest ilustracją bałaganu świata, w którym narodził się Jezus, to jest prawda w sercu Bożego Narodzenia” – powiedział TylkoGliwice Culture. „Szczególnie w kontekście migracji jest ta część opowieści o Bożym Narodzeniu, w której sam Jezus jest emigrantem i ucieka przed złym królem Herodem”.
Oprócz licznie uczęszczanych nabożeństw adwentowych i bożonarodzeniowych, dzieła Dawooda obcują i rozmawiają z codziennym rytmem katedry jako miejsca kultu.
„Co godzinę mamy dwuminutową modlitwę… może to wydawać się odpowiedzią na pytanie zadawane w dziełach sztuki” – sugeruje Beth Hughes, kuratorka sztuk wizualnych katedry.
Lewiatan można zwiedzać w katedrze w Salisbury do 4 lutego 2024 r. Wstęp na wystawę jest bezpłatny.
