Irlandzki nacjonalista przeszedł do historii, stając się pierwszym przywódcą Irlandii Północnej, gdy rząd wrócił do pracy po dwuletnim bojkocie związkowców.
Wiceprezydent Sinn Féin Michelle O’Neill została mianowana pierwszą ministrem w rządzie, który zgodnie z postanowieniami porozumienia pokojowego z Wielkiego Piątku z 1998 r. dzieli władzę między dwie główne społeczności Irlandii Północnej – brytyjskich związkowców, którzy chcą pozostać w Wielkiej Brytanii, oraz irlandzkich nacjonalistów, którzy pragną zjednoczyć się z Irlandią.
Irlandia Północna została utworzona jako związkowa część Wielkiej Brytanii z większością protestancką w 1921 r., po uzyskaniu przez Republikę Irlandii niepodległości.
„Czasy obywatelstwa drugiej kategorii już dawno minęły. Dzisiejszy dzień potwierdza, że nigdy nie wrócą” – powiedział O’Neill. „Jako irlandzki republikanin zobowiązuję się do współpracy i prawdziwie uczciwych wysiłków z kolegami, którzy są Brytyjczykami, mają tradycję związkową i cenią Unię. To jest zgromadzenie wszystkich – katolików, protestantów i dysydentów”.
Żadna ze stron nie może rządzić bez zgody drugiej. W ciągu ostatnich dwóch lat działalność rządu spadła o połowę po wystąpieniu Demokratycznej Partii Unionistycznej (DUP), aby zaprotestować przeciwko kwestiom handlowym związanym z Brexitem.
O’Neill podzieli się władzą z wicepierwszą ministrem Emmą Little-Pengelly z DUP. Obaj będą sobie równi, ale bardziej prestiżowy tytuł obejmie O’Neill, którego partia zdobyła więcej mandatów w Zgromadzeniu Irlandii Północnej w wyborach w 2022 roku.
Były lider DUP Edwin Poots został wybrany na spikera izby.
O’Neill (47 l.) został wybrany do Zgromadzenia Stormont w 2007 r. i pochodzi z rodziny irlandzkich republikanów. Jej partia, Sinn Féin, była powiązana z bojową Irlandzką Armią Republikańską podczas kłopotów, czyli okresu około 30 lat gwałtownego konfliktu o przyszłość Irlandii Północnej, który zakończył się Porozumieniem Wielkopiątkowym.
Były prezydent Sinn Féin Gerry Adams, który pomógł w zawarciu historycznego porozumienia pokojowego, był w galerii zgromadzenia, aby zobaczyć nominację O’Neilla.
Powrót do rządu nastąpił dokładnie dwa lata po bojkocie DUP w związku ze sporem dotyczącym ograniczeń w handlu towarami przybywającymi do Irlandii Północnej z Wielkiej Brytanii. 1,9 miliona mieszkańców Irlandii Północnej pozostało bez funkcjonującej administracji ze względu na gwałtowny wzrost kosztów utrzymania i nadwyrężenie usług publicznych.
Otwarta granica między północą a republiką była kluczowym filarem procesu pokojowego, który zakończył kłopoty, dlatego zamiast tego wprowadzono kontrole między Irlandią Północną a resztą Wielkiej Brytanii.
Porozumienie zawarte rok temu między Wielką Brytanią a UE, znane jako Ramy Windsor, złagodziło kontrole celne i inne przeszkody, ale nie posunęło się wystarczająco daleko dla DUP, która kontynuowała bojkot.
Rząd Wielkiej Brytanii zgodził się w tym tygodniu na nowe zmiany, które wyeliminują rutynowe kontrole i formalności w przypadku większości towarów wprowadzanych do Irlandii Północnej, chociaż niektóre kontrole pozostaną w przypadku towarów nielegalnych lub zapobiegania chorobom.
Nowe zmiany obejmowały ustawodawstwo „potwierdzające konstytucyjny status Irlandii Północnej” jako części Wielkiej Brytanii i przyznające lokalnym politykom „demokratyczny nadzór” nad wszelkimi przyszłymi przepisami UE, które mogą mieć zastosowanie do Irlandii Północnej.
Rząd Wielkiej Brytanii zgodził się także przekazać Irlandii Północnej ponad 3 miliardy funtów (3,5 miliarda euro) na zrujnowane usługi publiczne, gdy rząd w Belfaście zacznie ponownie działać.
„Wierzę, że moja partia dokonała tego, czego wielu uważało za niemożliwe” – powiedział lider DUP Jeffrey Donaldson przed salą zgromadzeń w Stormont. „Wprowadziliśmy zmiany, które według wielu były niemożliwe, i uważam, że dzisiejszy dzień jest dobrym dzień dla Irlandii Północnej, dzień, w którym po raz kolejny nasze miejsce w Wielkiej Brytanii i jej rynku wewnętrznym jest szanowane i chronione w naszym prawie oraz przywrócone, aby wszyscy nasi ludzie mogli cieszyć się korzyściami płynącymi z członkostwa w Unii”.
