Ponieważ nie ma wyznaczonego ministra rządu ani reprezentacji narodowej, parlament Lapończyków w Inari jest ważnym organem dla Lapończyków, pomimo swoich ograniczeń.
Jedyni uznani rdzenni mieszkańcy Unii Europejskiej idą od poniedziałku do urn, aby wybrać 21 członków parlamentu Lapończyków w Inari w Finlandii.
Miesięczny proces wyborczy następuje zaledwie kilka miesięcy po tym, jak rząd byłej premier Sanny Marin nie wprowadził kluczowych reform w zakresie praw człowieka przed końcem ostatniej sesji parlamentarnej, co stanowi utrzymujący się drażliwy punkt w stosunkach między tradycyjną ojczyzną Lapończyków – znaną jako Sápmi – a stolicy Helsinki.
Bez wyznaczonego ministra do spraw ludności tubylczej, skąpej reprezentacji w parlamencie i braku wybieranych w Brukseli posłów do Parlamentu Europejskiego, parlamentarzyści Lapończyków muszą w pełni wykorzystać swoje ograniczone uprawnienia i głosy, aby podnosić lokalne, często drażliwe kwestie, przed rządem, który określa się jako „obojętny” „ do kwestii Lapończyków przez jednego kandydata.
„Oczywiście prawo Lapończyków do samostanowienia jest uznawane w prawie międzynarodowym, mimo że ten kraj, Finlandia, nie realizuje go w pełni” – wyjaśnia Anni-Sofia Niittyvuopioktóry ma 24 lata i jest najmłodszym kandydatem w tegorocznych wyborach.
Finlandia była regularnie krytykowana przez Organizację Narodów Zjednoczonych, która w 2022 r. stwierdziła, że naród nordycki naruszył międzynarodową konwencję dotyczącą dyskryminacji rasowej w zakresie praw politycznych Lapończyków.
„Kandyduję, ponieważ wciąż jest nadzieja na samostanowienie” – Niittyvuopio mówi TylkoGliwice.
„Jest wiele rzeczy, na które parlament Lapończyków może mieć wpływ, np. edukacja, wspieranie poglądów Lapończyków, kultury i języka za pośrednictwem Rady Młodzieży oraz użytkowanie gruntów – nawet jeśli fiński rząd nie musi słuchać” – dodaje .
Założony w 1996 r. parlament Samów w Inari otrzymuje większość swoich podstawowych funduszy od fińskiego rządu centralnego, ale działa niezależnie, reprezentując poglądy i wolę Samów w Sápmi w takich obszarach jak edukacja, język i kultura.
Oferuje również stanowiska w kwestiach takich jak rozwój, użytkowanie gruntów i eksploatacja zasobów naturalnych, które mogą mieć wpływ na tradycyjny styl życia Lapończyków.
Kampania na rozległej dziczy Laponii
Dla kandydatów startujących w wyborach, którzy startują indywidualnie, a nie na podstawie mandatu partii, prowadzenie kampanii na rozległych terenach Laponii może nie być tak trudne, jak się wydaje.
Same wybory przypadają w okresie pewnego zastoju w kalendarzu tradycyjnego życia w Sápmi. Na razie w jeziorach i rzekach nadal łowi się ryby, ludzie zbierają jagody i grzyby, a sezon polowań właśnie się rozpoczął.
Ale za miesiąc, kiedy zakończy się głosowanie, społeczność rozpocznie okres największej aktywności, sprowadzając wszystkie renifery z lasów i wzgórz, gromadząc je w zagrodzie na rzeź lub sprzedaż, a następnie ponownie wypuszczając na zimę.
„Oczywiście prowadzenie kampanii tutaj jest inne, mamy znacznie mniejszą populację głosującą” – kwalifikuje się około 6000 osób – „ale ludzie się znają i chodzimy na spotkania towarzyskie, na przykład na festiwalu Ijahis idja w Inari, było tam dużo kandydatów” – wyjaśnia Anni-Sofia Niittyvuopio, która pracuje jako pasterka reniferów, a także organizuje wydarzenia kulturalne dla młodych ludzi.
„Chodzi o wiele więcej o codzienne spotykanie się z ludźmi i nawiązywanie kontaktów za pośrednictwem mediów społecznościowych. Jeśli jesteś aktywny w społeczności, Twoja praca jest już dość widoczna, więc nie musisz tak naprawdę udowadniać, co robisz i przypominać innym, że jesteś kandydata i dlaczego byłbyś właściwą osobą, na którą warto oddać głos” – mówi.
Apatia polityczna poza tradycyjną ojczyzną
Jednym z największych problemów stojących przed następnym parlamentem Lapończyków jest zaangażowanie polityczne poza tradycyjnym obszarem ojczyzny.
Większość Lapończyków w Finlandii mieszka obecnie poza Sápmi. Nazywani są „City Sámi”, a w ostatnich wyborach w 2021 r. głosowało zaledwie 41,3% z nich.
Ale mimo że większość głosujących Lapończyków to obecnie Samowie z miasta, nie mają oni zagwarantowanej reprezentacji w 21-osobowym parlamencie, w przeciwieństwie do czterech tradycyjnych okręgów wyborczych – Enontekiö, Inari, Sodankylä i Utsjoki, najbardziej wysuniętego na północ okręgu politycznego w UE – które mają zagwarantowane po trzy miejsca w parlamencie.
Taka formuła zapewnia, że większość przedstawicieli parlamentu faktycznie mieszka w Sápmi.
Kandydat Janne Hirvasvuopio mieszka w południowym mieście Espoo, ale ma swoje korzenie na północy.
„Przyznaję, że niezwykle trudno jest nakłonić ludzi do głosowania, ponieważ w miastach panuje apatia polityczna. Fińskie media również nie są zbytnio zainteresowane tymi wyborami, ale myślę, że celem politycznym powinno być zapewnienie przynajmniej jednego miejsce w parlamencie spoza obszaru Sápmi”, aby pomóc w zwiększeniu zaangażowania politycznego społeczności City Lapończyków, Hirvasvuopio mówi TylkoGliwice.
Dostęp do wczesnej edukacji w językach lapońskich był wyzwaniem dla wielu mieszkańców Samów z miasta, przy czym model uczenia się „gniazda językowego” okazał się skuteczny w przypadku przedszkolaków, ale liczba chętnych była zbyt duża i brakowało środków.
Jako kandydat LGBTQ „Rainbow Sámi” Hirvasvuopio uczestniczył tego lata w Sápmi Pride i opisuje siebie jako „mniejszość w mniejszości”, która ma nadzieję pomóc osobom queer w Sápmi w rozwiązywaniu problemów, z jakimi borykają się w tradycyjnych, często konserwatywnych społecznościach.
„Uważam, że bardzo potrzebne jest posiadanie połączeń z ojczyzną, taką jak moja rodzinna wioska Vuohčču, nawet jeśli mieszka się w miastach” – mówi.
„Ale nadal jesteśmy jedną społecznością, nawet jeśli mamy też własne, mniejsze społeczności”.
