Zielony Ład ukształtował mandat Ursuli von der Leyen w nadziei na ustanowienie bloku pionierem w walce ze zmianami klimatycznymi. Jakie były główne osiągnięcia w zakresie ochrony środowiska w obliczu dobiegającego końca mandatu przewodniczącego Komisji Europejskiej i jakich przepisów posłowie do Parlamentu Europejskiego wstrzymali?
Zwiększone cele w zakresie energii odnawialnej i efektywności energetycznej, mniejsze zanieczyszczenie powietrza i zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku to tylko niektóre z osiągnięć pochwalonych przez prawodawców UE, których motywacją był Europejski Zielony Ład, wiodący unijny program klimatyczny ogłoszony w 2019 r. Unijny plan neutralności klimatycznej zakładał, że do 2030 r. gazów cieplarnianych (GHG) o co najmniej 55% w stosunku do poziomu odniesienia z 1990 r. i do osiągnięcia zera netto do 2050 r.
Simone Tagliapetra, starszy pracownik w think tanku Bruegel i profesor polityki energetycznej i klimatycznej na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa, stwierdziła, że von der Leyen „skutecznie” skierowała UE w stronę neutralności klimatycznej.
„Dzięki Zielonemu Ładowi UE wyznaczyła jasne i ambitne cele klimatyczne na lata 2030 i 2050 i aby je osiągnąć, przyjęła falę przepisów. Uruchomiono setki miliardów euro z unijnego finansowania na rzecz ekologii” – Tagliapetra powiedziała TylkoGliwice.
Ale jakie były główne osiągnięcia i jakie przepisy zostały wstrzymane przez prawodawców?
Jakie działania w ramach Zielonego Ładu podjęto?
Pomimo powtarzającego się ograniczania ambicji podczas negocjacji politycznych w ramach zielonego planu UE nadal przewidziano szereg przepisów mających na celu dekarbonizację sektora energetycznego, budynków, przemysłu i transportu do 2050 r.
W 2021 r. prawodawcy głosowali za nadaniem celom klimatycznym prawnie wiążącego charakteru, przyjmując europejskie prawo klimatyczne. Wkrótce potem organ wykonawczy UE ogłosił „Fit for 55”, pakiet 13 dokumentów legislacyjnych mających pomóc wszystkim sektorom gospodarki UE i ułatwić wdrażanie Zielonego Ładu, który został szybko przyjęty.
Tak zwany „pakiet gazowy” Komisji otworzył drzwi do wykorzystania w sektorze energetycznym odnawialnych i niskoemisyjnych gazów, takich jak biometan i wodór, wraz z nowymi przepisami mającymi na celu ograniczenie emisji metanu – gazu cieplarnianego, który zatrzymuje w atmosferze więcej ciepła niż CO2 , wszystkie uzgodnione przez współprawodawców w grudniu 2023 r.
Zmiana europejskiej dyrektywy w sprawie charakterystyki budynków (EPBD), wstępnie uzgodniona w grudniu 2023 r., ma na celu modernizację starych budynków i wycofywanie systemów grzewczych na paliwa kopalne do 2040 r. Przyjęta odpowiednio w marcu 2023 r. i lipcu 2023 r. dyrektywa w sprawie energii odnawialnej Dyrektywa (RED) wyznaczyła cel, jakim jest co najmniej 42,5% energii ze źródeł odnawialnych w koszyku UE do 2030 r., a dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej (EED) ustanowiła wiążący wspólny wysiłek UE na rzecz zmniejszenia zużycia energii o 11,7% do 2030 r. – kilka przykładów różnych przepisów, które mają połączyć siły w celu dekarbonizacji różnych sektorów gospodarki UE.
Ustawodawcy przyjęli także zestaw przepisów zapewniających odpowiedzialność za osoby szkodzące środowisku. Ustawa o przestępstwach przeciwko środowisku, przyjęta w marcu tego roku, będzie karać przedsiębiorstwa i osoby fizyczne za lekkomyślne zachowanie wobec przyrody i jest zgodna z przepisami dotyczącymi przemieszczania odpadów, przyjętymi tymczasowo przez Radę i Parlament w lutym tego roku, a także z przepisami dotyczącymi przemieszczania odpadów marca 2024 r., oba miały na celu ochronę zanieczyszczeń morza. Dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych, uzgodniona przez współprawodawców w marcu tego roku, sprawi, że przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny pokryje co najmniej 80% kosztów związanych z wytwarzanymi przez siebie odpadami.
Jeśli chodzi o transport, prawodawcy przyjęli ustawę Euro7, która miała zostać przyjęta przez Radę 12 kwietnia, a która była krytykowana przez ekologów za brak ambicji w zakresie ograniczania emisji pochodzących z transportu drogowego, a w lutym osiągnęli porozumienie w sprawie wycofania do 2040 r. samochodów ciężarowych i autobusów napędzanych silnikiem wysokoprężnym Odpowiednio w lipcu i październiku 2023 r. zapalono także zielone światło dla nowych przepisów dotyczących transportu lotniczego i morskiego, które umożliwią wprowadzenie większego wolumenu paliw odnawialnych i paliw niskoemisyjnych, takich jak tzw. zrównoważone paliwa lotnicze i paliwa odnawialne pochodzenia niebiologicznego. .
Ustawodawcy również osiągnęli w marcu porozumienie w sprawie ograniczenia zanieczyszczenia powietrza za pomocą dyrektywy w sprawie jakości powietrza, a w lutym zgodzili się na wprowadzenie zakazu stosowania dużej liczby gazów fluorowanych (F-gazów), czyli substancji chemicznych wytwarzanych przez człowieka, prowadzących do wzrostu emisji gazów cieplarnianych.
Fiasko legislacyjne
Mająca na celu budowę zrównoważonych systemów żywnościowych w UE i przywrócenie użytkowania gruntów, uruchomiona w 2020 r. strategia „Od pola do stołu” spotkała się ze sprzeciwem przemysłu, prawicy i konserwatystów w parlamencie, a także rolników. Rozporządzenie w sprawie zrównoważonego stosowania pestycydów było pierwszą ustawą, która padła ofiarą ostrego sprzeciwu, podczas gdy przyszłość ustawy o przywracaniu przyrody, ustawy mającej na celu przywrócenie różnorodności biologicznej, nadal pozostaje w zawieszeniu po jej odrzuceniu przez Węgry i inne państwa członkowskie.
Komisja ogłosiła działania mające na celu zwiększenie odporności na wodę na początku 2024 r., ale później władza wykonawcza UE się wycofała. „Chcemy programu włączającego, a nie polaryzującego” – powiedziała po zakończeniu Veronica Manfredi, urzędniczka z Departamentu Środowiska Komisji, nawiązując do rojów rolników wychodzących na ulice. Pierwotnie okrzyknięto wielką wygraną dla środowiska wylesianie mające na celu zapewnienie, że kluczowe produkty towarowe, takie jak soja, wołowina, olej palmowy, drewno, kakao, kawa i kauczuk, nie będą już sprzedawane w UE, jeżeli pochodzą z obszarów dotkniętych wylesianiem lub praktykami degradacji lasów, jest obecnie również zagrożone w następstwie Austria, popierana przez kilka krajów UE, wzywa do wprowadzenia ogólnego wyłączenia dotyczącego praktyk należytej staranności na mocy ustawy, która wejdzie w życie 30 grudnia 2024 r.
Co pozostało do kolejnej kadencji UE?
Przed nami prace nad gospodarką o obiegu zamkniętym. Projekt ustawy mającej na celu ograniczenie marnotrawstwa żywności i tekstyliów oraz projekt ustawy dotyczący zanieczyszczeń mikroplastikiem i granulatów tworzyw sztucznych pozostanie prawdopodobnie do końca roku, kiedy zostanie utworzona nowa Komisja. W przygotowaniu w następnej kadencji jest także wniosek dotyczący obowiązkowego monitorowania i środków zaradczych mających na celu rekultywację gleb w UE, podobnie jak dyrektywa w sprawie zielonych oświadczeń – wniosek opracowany w celu rozwiązania problemu „ekościema” i ochrony konsumentów przed wprowadzającymi w błąd twierdzeniami. W następnej kadencji legislacyjnej zostanie także wykorzystana ustawa o monitorowaniu lasów w celu opracowania ogólnounijnych ram obserwacji lasów – mających zapewnić otwarty dostęp do szczegółowych informacji na temat stanu lasów w UE i gospodarki leśnej – oraz będą kontynuowane negocjacje w sprawie celu klimatycznego na rok 2040.
Jednak UE musi zrobić więcej, aby przekształcić Zielony Ład w swoją „nową strategię wzrostu”, twierdzi Tagliapetra, który stwierdził, że polityka przemysłowa bloku znajduje się obecnie w centrum uwagi i wymaga, aby przyszła Komisja pracowała nad Zielonym Ładem przemysłowym, który „jak dotąd nie został dostarczony” – nawiązanie do ustawy Net Zero Industry Act (NZIA) i ustawy o surowcach krytycznych (CRMA) – obie mające na celu zwiększenie krajowej produkcji czystych technologii.
NZIA, która ma zostać podpieczętowana przez Parlament na posiedzeniu plenarnym 23 kwietnia, jest planem UE mającym na celu zwiększenie mocy produkcyjnych technologii zero netto i pokonanie barier utrudniających zwiększanie mocy produkcyjnych w Europie. Przyjęta w marcu 2024 r. CRMA ustanawia zasady gwarantujące „bezpieczne i zrównoważone” dostawy surowców krytycznych, wyznaczając cele dotyczące rocznego zużycia surowców w UE na poziomie 10% w przypadku lokalnego wydobycia, 40% do przetworzenia w UE i 25% ma pochodzić z materiałów pochodzących z recyklingu.
