W tym odcinku „Real Economy” reporter TylkoGliwice Paul Hackett udaje się do Lublany i Brukseli, aby dowiedzieć się, w jaki sposób nowe europejskie karty dla osób niepełnosprawnych i karty parkingowe mają na celu ułatwienie podróży transgranicznych i zwiększenie dostępności dla osób niepełnosprawnych.
Prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terenie UE jest kamieniem węgielnym obywatelstwa europejskiego. Jednak w przypadku wielu osób niepełnosprawnych, choć teoretycznie jest to możliwe, rzeczywistość jest zupełnie inna.
Nowa ogólnounijna europejska karta niepełnosprawności i zaktualizowana unijna karta parkingowa dla osób niepełnosprawnych mają na celu rozwiązanie tego problemu, umożliwiając użytkownikom udowodnienie swojego statusu niepełnosprawności w dowolnym miejscu w UE.
Według europejskiej agencji statystycznej Eurostat około 101 milionów ludzi, czyli 27 procent obywateli UE w wieku powyżej 16 lat, jest niepełnosprawnych.
Osiem krajów UE – Belgia, Włochy, Finlandia, Malta, Cypr, Estonia, Słowenia i Rumunia – prowadzą pilotażowy projekt europejskiej karty osoby niepełnosprawnej od 2016 r. Powodzenie procesu skłoniło Brukselę do nalegania na pełne wdrożenie w całym bloku i 8 lutego w tym roku Parlament Europejski i Rada osiągnęły wstępne porozumienie.
Ustawodawcy zgodzili się również na aktualizację europejskiej karty parkingowej dla osób niepełnosprawnych za pomocą ujednoliconego projektu UE, aby położyć kres zamieszaniu i oszustwom powodowanym przez obecną mozaikę krajowych kart.
Oczekuje się, że uzgodniony tekst zostanie formalnie przyjęty przez Parlament i Radę oraz poddany głosowaniu na ostatniej sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego w dniach 22–25 kwietnia.
Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych określił najnowsze osiągnięcia polityczne jako „doniosłe zwycięstwo”, ale podkreślił również, że stanowią one pierwszy krok. Na przykład nowe zasady będą miały zastosowanie wyłącznie do krótkich pobytów trwających do trzech miesięcy, z wyjątkiem posiadaczy karty inwalidzkiej, którzy przeprowadzają się do innego państwa członkowskiego w ramach programu mobilności, takiego jak Erasmus+.
Ponadto państwa członkowskie będą miały 30 miesięcy na dostosowanie się i kolejne 12 miesięcy na formalne wdrożenie nowych przepisów, co oznacza, że udostępnienie karty w całej UE może zająć kolejne trzy i pół roku.
„Karty są pierwszym krokiem. Usuwają pewne przeszkody podczas podróży. Ułatwiają, ale nie pozwalają cieszyć się prawem do przemieszczania się, nauki, pracy. Ocena niepełnosprawności musi zostać przeprowadzona ponownie. Nasza niepełnosprawność nie podróżuje z nami” – powiedział TylkoGliwice Yannis Vardakastanis, przewodniczący Europejskiego Forum Osób Niepełnosprawnych (EDF).
Więcej niż tylko ułatwienie podróżowania
Obie karty zastąpią karty krajowe wydawane obecnie przez władze lokalne. Po złożeniu wniosku zostaną wydane w ciągu dziewięćdziesięciu dni w formacie fizycznym lub cyfrowym, z wyjątkiem przypadków, gdy wymagane są dłuższe badania lekarskie. Otrzymanie i odnowienie Europejskiej Karty Niepełnosprawności będzie bezpłatne, z wyjątkiem przypadków zagubienia lub uszkodzenia.
Posiadacze kart podróżujący do innych krajów UE będą mieli dostęp do zniżek na transport lokalny, pomoc w pociągach i innym transporcie publicznym, obniżone lub zerowe opłaty za wstęp, pierwszeństwo dostępu i zarezerwowany parking.
Nowe zasady obejmą także towarzyszący personel opiekuńczy lub zwierzęta opiekuńcze. Osoby, które nie mają dodatkowego wsparcia i potrzebują dodatkowej pomocy, mogą dodać do swojej karty literę „A”, która uprawnia ją do dodatkowej pomocy, jeśli zostanie ona pokazana.
Gdy dostawca taki jak galeria lub muzeum dołączy do programu, posiadacze kart z innych uczestniczących krajów zyskują te same prawa.
Živa Rogelj, dyrektor ds. edukacji w Galerii Narodowej Słoweniiwyjaśniła, że starają się, aby galeria była jak najbardziej dostępna, „nie tylko bezpłatny wstęp dla osób niepełnosprawnych, ale także bezpłatne spersonalizowane wycieczki z przewodnikiem lub spersonalizowane warsztaty twórcze” – powiedziała.
Były paraolimpijczyk Primož Jeralič został niemal całkowicie sparaliżowany od pasa w dół po wypadku na nartach w wieku 24 lat. Dziś używa obu kart.
„Jestem osobą niepełnosprawną od około 16 lat i szczególnie podróżując po Europie było mi trudno zidentyfikować się. Teraz, gdy jestem posiadaczem unijnej Karty Niepełnosprawności, z łatwością mogę zostać uznany za osobę niepełnosprawną” – powiedział TylkoGliwice.
„Na początku muszę przyznać, że bałam się pokazać legitymację inwalidzką. Jednak bardzo się zdziwiłam, bo ta legitymacja jest rozpoznawalna w całej Europie. Dużo podróżuję, a korzystałam z tej karty w Belgii, Włoszech, Austrii , Chorwacji i Niemczech, w całej Europie”.
Możliwe kolejne kroki
Krajowa Rada Organizacji Osób Niepełnosprawnych Słowenii (NSIOS) wzywa do połączenia obu kart w jedną, aby uniknąć nieporozumień z władzami lokalnymi i sprawić, że podróżowanie będzie mniej stresujące dla osób niepełnosprawnych.
„Chcemy budować świadomość wśród osób niepełnosprawnych. Chcemy przyciągnąć do karty więcej dostawców. I wreszcie mamy nadzieję, że pewnego dnia karta UE i karta parkingowa zostaną połączone w jedno” – powiedział Gašper Oblak, przedstawiciel NSIOS.
Pieter Paul Moen jest członkiem zespołu fanów EDC w Belgii, ogólnoeuropejska organizacja wolontariacka, której celem jest lepsze włączenie osób niepełnosprawnych. Pieter ma autyzm i powiedział TylkoGliwice, że policja czasami myli jego niepełnosprawność z pijaństwem.
„Chcemy, aby z tej karty korzystały także służby ratunkowe. Kiedy znajdziesz się w sytuacji paniki lub stresu, możesz skorzystać z tej karty również podczas kontaktu z policją, karetką pogotowia lub szpitalem. W tej sytuacji możesz udowodnić lekarzom lub pielęgniarce swoją niepełnosprawność” – poradził.
Komisarz UE ds. równości Helena Dalliwyjaśnił, że karta stanowi krok w kierunku lepszej integracji, ale przyznał, że ma pewne ograniczenia.
„Dzięki tej karcie wszelkie prawa przysługujące osobie niepełnosprawnej w jednym kraju będą dostępne dla wszystkich osób niepełnosprawnych odwiedzających ten konkretny kraj, dlatego to uznanie jest bardzo, bardzo, bardzo ważne.
„Oczywiście musimy przestrzegać traktatów i nie możemy pójść dalej niż to, co zrobiliśmy, ponieważ wówczas leży to w kompetencjach państw członkowskich. Jednak z pewnością jest to postęp w stosunku do tego, co jest obecnie” – powiedziała TylkoGliwice.
EDF składał petycje w sprawie unijnej karty osoby niepełnosprawnej przez ponad dziesięć lat. Chociaż organizacja zgadza się, że nowe zasady zwiększą świadomość i akceptację, argumentuje, że karty nie ułatwią życia osobom niepełnosprawnym, które chcą przeprowadzić się na stałe do innego państwa członkowskiego.
Karta inwalidzka nie obejmuje ubezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i innych świadczeń socjalnych zależnych od miejsca zamieszkania. Osoby niepełnosprawne, które chcą przeprowadzić się do innego państwa na stałe, stracą prawo do świadczeń związanych z zabezpieczeniem społecznym w swoim kraju. Być może będą musieli czekać miesiące, a nawet lata, zanim świadczenia zostaną rozpatrzone w nowym kraju zamieszkania.
Mimo to komisarz Dalli wyjaśnił, że proces legislacyjny był szybki. „Z radością stwierdzam, że ta dyrektywa była jedną z najszybszych; to znaczy nigdy nie uchwaliłem żadnego ustawodawstwa, które przeszło tak szybko. To pokazuje, że państwa członkowskie są bardzo zależy mi na tej karcie, która jest tak ważna i w ogromnym stopniu poprawi życie osób niepełnosprawnych”.
EDF zaleciło również, aby karty nie były wydawane automatycznie, chyba że osoba niepełnosprawna o to poprosi lub wyraźnie zgodzi się na wydanie lub odnowienie karty. Dzięki temu osoby niepełnosprawne nie będą miały obowiązku okazywania karty jako dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność w celu zapewnienia lepszego dostępu do usług.
Jeśli chcesz uzyskać więcej informacji na temat Europejskiej Karty Niepełnosprawności lub sposobu jej uzyskania, kliknij link tutaj. Aby obejrzeć odcinek, kliknij wideo w odtwarzaczu multimedialnym powyżej.
