Statut Rzymski zawiera wiele postanowień dotyczących okrucieństw wobec środowiska zarówno w czasie wojny, jak i pokoju, mimo to MTK nie wszczął ani jednej sprawy skupiającej się na masowych szkodach dla środowiska. To musi się zmienić, piszą Richard J. Rogers i Moneim Adam.
Eksperci ds. praw człowieka przewidywali od dziesięcioleci perspektywę gwałtownego konfliktu międzyludzkiego podsycanego stresem środowiskowym wynikającym ze zmiany klimatu.
Ekstremalne warunki pogodowe i niedobór zasobów są obecnie głównymi czynnikami powodującymi rosnący poziom konfliktów obserwowanych na całym świecie.
Zależność cywilizacji od stabilnego i zdrowego świata życia od dawna jest ulubionym tematem pisarzy science fiction, a katastrofy ekologiczne wywołujące konflikty pojawiają się w dystopijnych światach pisarzy takich jak Margaret Attwood, Octavia E. Butler, a nawet dr Seuss.
Ale chociaż te fikcyjne „wojny ekologiczne” często pisano jako alegorie lub ostrzeżenia przed przyszłymi zagrożeniami, obecnie stały się w dużej mierze rzeczywistością.
Związek między zmianą klimatu a przemocą jest realny
ONZ uznaje zmianę klimatu za „zwielokrotniający zagrożenie” dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Oznacza to, że zmiany klimatyczne zarówno zaostrzają warunki, które mogą prowadzić do konfliktów, jak i przyspieszają konflikty, przeradzając się w wojnę.
Podczas gdy niektóre części świata, często te, które ponoszą największą odpowiedzialność za kryzys klimatyczny, zostały w dużej mierze odizolowane od tych skutków, ogromna liczba ludzi mieszkających na obszarach świata doświadcza obecnie destabilizacji i przemocy wywołanej klimatem .
Już w 2007 roku ówczesny Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-Moon uznał zmiany klimatyczne za jedną z głównych przyczyn trwającej tragedii w Darfurze w Sudanie.
Ponieważ roczne opady w regionie stale maleją od lat 80. XX w., niedobór wody stanowi sedno trwającej już pół wieku wojny, w wyniku której zginęło ponad 300 000 Darfurczyków, a dwa miliony zostały wysiedlone.
Odkąd Rada Bezpieczeństwa ONZ skierowała konflikt do Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK), postawiono zarzuty kilku osobom.
MTK powinien wykorzystać swoje zasoby i wiedzę specjalistyczną do analizy związku między niedoborem wody a przemocą w Darfurze oraz nagłośnić tę niepokojącą tendencję.
Czas zacząć ścigać winnych
Konflikt zbrojny jest z kolei źródłem i przyczyną szkód dla środowiska. Na przykład w Sudanie grupy zbrojne chcące czerpać zyski z nielegalnego wydobycia złota (z pomocą Grupy Wagnera) zanieczyściły ziemię i źródła wody całych społeczności rtęcią i cyjankiem.
Nowszym przykładem może być trwający konflikt na Ukrainie, gdzie konsekwencje wojny dla środowiska będą prawdopodobnie odczuwalne przez przyszłe pokolenia.
Zniszczenie tamy Nowa Kachowka, którego skutki ekologiczne wielokrotnie określano jako „ekobójstwo”, zalało rozległe obszary żyznych gruntów i wzbudziło alarm w związku z przedostawaniem się agrotoksyn i produktów petrochemicznych do Morza Czarnego.
MTK posiada już środki prawne umożliwiające ściganie osób odpowiedzialnych za te przestępstwa.
Statut Rzymski zawiera wiele postanowień dotyczących okrucieństw wobec środowiska zarówno w czasie wojny, jak i pokoju, mimo to sąd nie prowadził ani jednej sprawy skupiającej się na masowych szkodach dla środowiska.
Piłka jest teraz po stronie ICC
Jako prawnicy i obrońcy praw człowieka wzywamy Prokuraturę, aby zaczęła w pełni wykorzystywać swoje uprawnienia wynikające ze Statutu Rzymskiego w celu zbadania roli, jaką zmiany klimatyczne odgrywają w wywoływaniu i zaostrzaniu konfliktów oraz nadania priorytetu ściganiu masowych przestępstwa przeciwko środowisku w odniesieniu do wszystkich sytuacji, łącznie z Darfurem.
Obejmuje to powołanie wewnętrznego eksperta ds. bezpieczeństwa klimatycznego, który będzie doradzał w takich przypadkach; udoskonalanie polityk i metod dochodzeniowych, aby uwzględnić podejście kryminalistyczne oparte na bezpieczeństwie klimatycznym; przedstawianie dowodów wykazujących, jak kwestie związane z bezpieczeństwem klimatycznym mają związek z ściganymi przestępstwami; oraz nadanie priorytetu ściganiu przestępstw związanych z okrucieństwem wobec środowiska.
Wojna w Sudanie stanowi alarmujące i prorocze przypomnienie związku przyczynowego pomiędzy stresem i dewastacją środowiska a konfliktem międzyludzkim.
Jeżeli MTK ma zachować swoją skuteczność w służbie ludzkości w obliczu nowej rzeczywistości ukształtowanej przez niepewność ekologiczną i klimatyczną, należy zmienić Statut Rzymski, tak aby uznawał on samodzielną zbrodnię, której celem jest zapobieganie i karanie najbardziej poważne szkody dla przyrody — ekobójstwo.
