Ponad jedna trzecia nastolatków w UE przyznała się do sporadycznego spożywania alkoholu w dużych ilościach, czyli dwukrotnie więcej niż w przypadku dorosłych. Jest to poważny problem szczególnie w jednym kraju.
W większości krajów europejskich odsetek osób nadużywających alkoholu wśród nastolatków – osób w wieku 15–16 lat – jest znacznie wyższy niż wśród dorosłych.
Ponieważ wczesne picie wiąże się z piciem w późniejszym życiu, stanowi to poważny problem zdrowia publicznego na kontynencie.
W 2019 r. średnio ponad jedna trzecia (37,4%) nastolatków w UE przyznała się do okazjonalnego spożywania dużych ilości alkoholu co najmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni, podczas gdy wśród dorosłych odsetek ten wynosił mniej niż jeden na pięciu (18,7%). Zatem młodzież pijąca dużo częściej niż dorośli.
W których krajach odsetek nastolatków okazjonalnie spożywających duże ilości alkoholu jest najwyższy? Jak różnią się różnice w spożyciu intensywnego alkoholu wśród nastolatków i dorosłych w Europie? Czy spożycie alkoholu przez nieletnich rośnie czy maleje?
W 2019 r. odsetek osób pijących sporadycznie w dużych ilościach wśród nastolatków, definiowanych jako wypicie pięciu lub więcej drinków przy jednej okazji, wahał się od 8% w Islandii do 59% w Danii.
Cztery kraje nordyckie zgłosiły najniższe wskaźniki, ale Dania była na szczycie
Cztery kraje nordyckie – Islandia, Norwegia, Szwecja i Finlandia – odnotowały najniższy wskaźnik nadmiernego picia wśród osób w wieku 15–16 lat. Jednakże inny kraj nordycki, Dania, odnotował najwyższy wskaźnik osób pijących dużo.
Może to mieć związek z przepisami. Jak wynika z raportu OECD „Stan zdrowia w cyklu UE, 2022”, w Danii młodzież ma wcześniejszy dostęp do alkoholu niż w innych krajach nordyckich, a polityka kontroli spożycia alkoholu jest również mniej rygorystyczna.
Ustawowy wiek umożliwiający kupowanie piwa i wina w Danii jest niższy i wynosi 16 lat w porównaniu do 18 lat, chociaż obecnie planuje się ograniczenie sprzedaży napojów zawierających więcej niż 6 procent alkoholu osobom w wieku 16–18 lat.
Tylko w pięciu krajach, czterech krajach nordyckich i Portugalii, odsetek osób spożywających duże ilości alkoholu wynosił poniżej 25%.
Poza Danią w czterech krajach odsetek ten wynosił ponad 45 proc. Były wśród nich Niemcy, Austria, Słowacja i Chorwacja.
Młodzież we Francji i Hiszpanii (34 procent) oraz we Włoszech (35 procent) odnotowała niższy wskaźnik upijania się niż średnia w UE.
Intensywne picie: młodzież kontra dorośli
W prawie wszystkich krajach Europy, z wyjątkiem Islandii i Norwegii, wskaźniki okazjonalnego spożywania alkoholu w dużych ilościach były wyższe wśród nastolatków niż u dorosłych.
Różnica jest znacznie zróżnicowana i waha się od -16 punktów procentowych (pp) w Islandii do 35 pp na Słowacji, podczas gdy w UE wynosiła 19 pp.
Jedynie Islandia i Norwegia uzyskały wartości ujemne, co wskazuje, że spożycie alkoholu w dużych ilościach było wyższe wśród dorosłych niż wśród osób w wieku 15–16 lat.
Za Słowacją uplasowały się Austria (33 p.p.), Włochy (31 p.p.) i Bułgaria (29 p.p.).
Stosunek osób pijących dużo wśród młodzieży do osób dorosłych jest również bardzo przydatnym wskaźnikiem do porównania tych grup wiekowych.
Włochy, Hiszpania i Grecja wypadły odmiennie.
W UE wskaźnik ten wyniósł 2, co oznacza, że spożycie alkoholu wśród nastolatków było dwukrotnie większe niż wśród dorosłych. Włochy (8,8), Hiszpania (5,7) i Grecja (5,3) odnotowały najwyższe wskaźniki, co czyni je wartościami odstającymi. We Francji, kolejnym kraju śródziemnomorskim, wskaźnik ten wyniósł 1,6.
Stosunek osób pijących dużo wśród młodzieży do osób dorosłych również przekraczał 3 na Słowacji, w Bułgarii, Austrii i na Węgrzech.
Różnica była mniejsza w krajach nordyckich
Oprócz Islandii i Norwegii, gdzie wśród dorosłych spożycie alkoholu było wyższe, niższe wskaźniki tego wskaźnika odnotowały Szwecja (1,1) i Dania (1,6).
We wszystkich krajach mężczyźni częściej niż kobiety zgłaszali sporadyczne spożywanie alkoholu w dużych ilościach. W 2019 r. średnio w UE 26,6% mężczyzn przyznało się do okazjonalnego spożywania alkoholu co najmniej raz w miesiącu w porównaniu z 11,4% kobiet.
Płeć znacznie różni się u dorosłych, ale nie u nastolatków
Nie dotyczy to jednak nastolatków. W UE sporadyczne spożycie alkoholu wśród nastolatków wyniosło 38,1% w przypadku chłopców i 36,8% w przypadku dziewcząt.
Chłopcy zgłaszali wyższy wskaźnik nadużywania alkoholu niż dziewczęta w 17 krajach, podczas gdy dziewczęta miały wyższy wskaźnik niż chłopcy w 13 krajach.
Badania sugerują, że różnice między płciami wśród dorosłych mogą być powiązane z różnymi oczekiwaniami kulturowymi i odzwierciedlać tradycyjne role płciowe. Może to być również związane z różnicą w zatrudnieniu ze względu na płeć i niższymi dochodami.
Najwyraźniej te zmienne nie sprawdzają się w przypadku nastolatków. Zmiany w tożsamości płciowej mogą wyjaśniać tę sytuację, ponieważ męskość jest mniej przywiązana do intensywnego picia niż w przeszłości, co wykazało badanie przeprowadzone w 2019 r. przez Jukkę Törrönena i jego współpracowników z Uniwersytetu w Sztokholmie.
Liczba przypadków powtarzającego się pijaństwa spada, choć w niektórych krajach nadal jest wysoka
Kolejnym wskaźnikiem pokazującym, ile młodzieży pije alkohol, jest pijaństwo.
W 2018 r. odsetek powtarzających się pijaństw wśród 15-latków wahał się od 7% w Irlandii do 42% w Danii. W UE wynosił on 22%.
Ponad jedna czwarta (27 procent) 15-latków w Anglii doświadczyła powtarzającego się upicia się pod wpływem alkoholu, co zdarza się co najmniej dwa razy w życiu.
W większości krajów UE w ciągu ostatnich dwudziestu lat odsetek 15-latków, którzy doświadczyli powtarzającego się upicia, spadł.
W latach 1998–2018 odsetek ten spadł średnio z 41% do 24% wśród chłopców i z 29% do 20% wśród dziewcząt.
Choć spada, w 2018 r. w kilku krajach nadal przekraczał 30%.
Możliwe przyczyny spadku wskaźników spożycia alkoholu przez młodzież
Zaproponowano kilka powodów wyjaśniających malejący wskaźnik spożycia alkoholu przez młodzież.
Technologia, normy społeczne, relacje rodzinne i tożsamość płciowa, a także trendy w zakresie zdrowia, sprawności fizycznej, dobrego samopoczucia i stylu życia mogą wyjaśniać tę spadkową tendencję, jak wynika z rozdziału „Trendy i wzorce spożycia alkoholu” raportu OECD „Preventing Harmless” Raport dotyczący używania alkoholu napisany przez Sabine Vuik i Jane Cheatley.
Oni sugerują:
- Ponieważ obecnie młodzi ludzie komunikują się głównie wirtualnie (np. za pośrednictwem smartfonów i mediów społecznościowych), co może stwarzać mniej okazji do picia.
- Młodzi ludzie mogą chcieć kontrolować swoje picie, aby uniknąć publicznego rozpowszechniania niesławnych obrazów skrajnego picia za pośrednictwem mediów i sieci społecznościowych.
- Presja rówieśników na picie jest mniejsza.
Czy picie w dzieciństwie pozwala przewidzieć przyszłe wzorce picia?
Tak to jest. Według OECD kilka badań wykazało, że wczesne picie wiąże się z piciem w późniejszym życiu. Korzystając z danych podłużnych ze Stanów Zjednoczonych, analiza OECD pokazuje, że picie w dzieciństwie (w wieku od 15 do 18 lat) pozwala przewidzieć picie w przyszłości. Efekt był jeszcze większy w przypadku kobiet.
Szkody i ryzyko
Z raportu OECD wynika, że sporadyczne, intensywne picie alkoholu przez młodzież wiąże się z szeregiem ostrych szkód związanych ze spożyciem alkoholu. Należą do nich utraty przytomności i urazy, wypadki samochodowe lub zwiększone ryzyko infekcji przenoszonych drogą płciową.
Używanie alkoholu w okresie dojrzewania wiąże się również ze słabymi wynikami w nauce, w tym znęcaniem się i wykluczeniem społecznym.
